از مادرانگی همچون اسطوره تا بحران مادرانگی خوانشی نشانه‌شناختی بر بازنماییِ مادرانگی در سینمای ایرانِ پس از انقلاب

Abstract

هدف از این نوشتار بررسی برساخت مادرانگی، با توجه به ساختار ایدئولوژیکِ فیلم‌های منتخب در سینمای ایرانِ پس از انقلاب است. پرسش بنیادینِ این مقاله پرسش از بازنماییِ ایدئولوژیکِ مضمون مادری است. برای بررسی این موضوع، منظومه‌ای از مقوله‌های مطالعات جامعه‏ شناختی زنان در زمینۀ بازنماییِ مادرانگی همچون مادری، مادرانگی، غریزۀ مادرانگی، تجربۀ مادرانگی، مادرانگی متکثر و اسطوره‌ای را به وام گرفته‏ایم. ایدۀ نظری مقاله این است که سینما در ایران، مادرانگی را به مثابۀ یک تقابل برساختی به تصویر می‌کشد. در تداومِ کار با استفاده از روش نشانه‌شناسیِ انتقادیِ جان فیسک، فیلم‌های «مادر»، «مهرِ مادری»، «دعوت»، «گیلانه» و «من مادر هستم» مورد بررسی واقع شده‌اند. خوانش نشانه‌شناختیِ این فیلم‌ها، بیان از این دارد که سینمای ایران تحول مادرانگی را در از اسطوره مادرانگی تا بحران مادرانگی را بازنمایی می‌کند و در این زمینه مادرانگی را همچون نشانه ای در حال تحول که معنای آن در ارتباط با امور بیرونی و نه درونی زنان همچون مردسالاری، اسطوره-های فرهنگی، طبقاتی و طردشده بر می‌سازد.