رمان کُردی و واسازی تاریخ‌نگاری مسلط

Abstract

گولی‌شوران مهم‌ترین اثر عطا نهایی، رمان‌نویس برجستۀ کُرد، است که روایتی متفاوت از ورود مدرنیته به جامعه و زندگی روزمرۀ فرودستان کردستان ارایه می‌دهد. متفاوت‌بودن این روایت ناشی از ضدیت آن با دو کلان‌روایت‌ مسلط تاریخ‌نگاری، یعنی شرق‌شناسی و ناسیونالیسم ایرانی، است که همواره با اتخاذ نوعی سیاست نوشتاری خاص به نوعی نگارش تاریخ همت گماشته‌اند که حاصل آن حذف صدای دیگری و بازتولید موقعیت‌های فرودستی دیگری است. مدعای اصلی آن است که رمان کٌردی به‌مثابه متنی واسازانه، با بنیان‌نهادن روایتی وارونه، در مسیر بازخواست تاریخی قدم برداشته است و سیاست نوشتاری متفاوتی اتخاذ کرده است. پرسش این است که این سیاست نوشتاری چیست و رمان کٌردی چگونه به‌مدد آن، روایتی تاریخی از موقعیت فرودستی ارایه می‌دهد و چگونه از رهگذر منازعه‌ با روایت‌های مسلط، امکان برآمدن نوعی ضدروایت را فراهم می‌سازد. در چارچوب سنت مطالعات فرودستان، به‌مثابه امکانی تحلیلی، به تحلیل روایت رمان کٌردیِ گولی شوران پرداخته شده است. نتایج تحلیل نشان می‌دهد که این رمان‌ با بازداستانی‌کردن رخداد‌های تروماتیک، تاریخی‌کردن موقعیتِ فرودستی، واسازی تقابل‌ها و سلسله‌‌مراتب سلطه، و سیاسی‌کردن فولکلور، هم وجهی از بیان‌های فرودستیِ مسکوت‌گذاشته‌شده‌ی تاریخی را به‌صدا درمی‌آورد و هم به‌ بازسازی تاریخی این روایت می‌پردازد. سرآخر این‌که گولی شوران کنش بازپس‌گیری قلمرو فرودستی را، که در بستر عینی تاریخ سرکوب و در روایت‌های تاریخ‌نگاری مسلط طرد شده است، در قالب تفسیری از ملیت‌خواهی فرودستانه به انجام می‌رساند.