بازنمایی روابط خانوادگی در فیلم‌های اصغر فرهادی با رویکرد آسیب‌شناختی (چهارشنبه‌سوری، درباره الی...، و جدایی نادر از سیمین)

Abstract

خانواده یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین نهادهای بشری و موضوع تحقیق مهمی برای محققان است و همیشه توجه محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. تجربه زندگی مدرن بیانگر آن است که نهاد خانواده و روابط خانوادگی دچار تغییراتی شده است. اصغر فرهادی از جمله کارگردانانی است که در فیلم‌هایش به موضوعات و مسائل اجتماعی پرداخته و خانواده و روابط خانوادگی یکی از کانون‌های مهم ‌فیلم‌های اوست. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که موضوعات اجتماعی در فیلم‌های اصغر فرهادی با موضوع خانواده و روابط خانوادگی چگونه بازنمایی شده است؟ فرهادی چه تصویری از خانواده و روابط خانوادگی در جامعه ایران به تصویر کشیده است و چه تأملات نظری می‌توان از فیلم‌های فرهادی بیرون کشید؟ روش مورد استفاده در این مقاله، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی مایرینگ بوده و سعی شده است که مضامین آشکار و مضامین پنهان موجود در فیلم‌های مورد مطالعه شناسایی شود. در فرایند تحلیل داده‌ها نیز از روش کدگذاری استفاده شده است. بر مبنای نظریه بازنمایی، بازنمایی صورت گرفته از خانواده و روابط خانوادگی در فیلم‌های مورد مطالعه اصغر فرهادی، روایتی است که از خانواده‌ ایرانی در فضای مدرنیته ارائه شده است. بر اساس مقولات به دست آمده از فیلم‌های مورد مطالعه، می‌توان نتیجه گرفت که فیلم‌های مورد مطالعه بازنمایی‌ای از گسست پیوندهای خانوادگی یا روابط خانوادگی شکننده در جهان مدرن ارائه می‌دهند و در چنین فضایی روابط خانوادگی افراد به استحاله ارزش‌های وفاداری (خیانت)، طلاق، پنهان‌کاری و دروغ‌گویی، بی‌اعتمادی و ناامنی روانشناختی، خشونت، قضاوت‌های نادرست، و تقابل سنت و مدرنیته آغشته است.