اگوی فربه؛ تفسیر مرداک از تصویر انسان در اخلاق مدرن

Abstract

در این مقاله به بررسی دیدگاه آیریس مرداک (فیلسوف اخلاق ایرلندی) دربارة فلسفة اخلاق مدرن می‌پردازیم. به عقیدة مرداک، اخلاق مهم‌ترین فعالیت بشر است که دو چیز از آن مطالبه می‌شود: اول اینکه واقع‌گرایانه باشد و دوم اینکه به این سؤال پاسخ دهد که چگونه می‌توانیم خودمان را بهتر سازیم. بر اساس این دو مطالبه، او از تبیین‌های اخلاقی فلسفه‌های مدرن انتقاد می‌کند. به نظر وی در فلسفه‌های اخلاق مدرن حوزة ارادة انسان تا جایی گسترده شده که گویا انتخاب اخلاقی چیزی دلبخواهی و امری مربوط به ارادة شخصی است. تأکید بیش از اندازه بر ارادة انسان، نه‌تنها کمکی به زیست اخلاقی نمی‌کند بلکه امکان انتخاب اخلاقی و انجام دادن عمل اخلاقی را نیز دشوارتر می‌کند. حاصل تمرکز افراطی بر ارادة انسان دو چیز است: یکی فاصله گرفتن از واقع‌گروی اخلاقی و دیگری ایجاد توهم برای انسان. به تعبیر دیگر ایجاد اگوی فربه‌ای که به توهمی گرفتار می‌آید که او را از عمل اخلاقی دور می‌کند، چراکه خودمحوری، مانع اصلی عمل اخلاقی است.