بررسی دیدگاه الهیات سلبی ابن‌میمون و قاضی سعید قمی

Abstract

در طول تاریخ اندیشه، مسائلی نظیر علم ما به خدا، سخن گفتن از او، راه‌های تقرب و اسما و صفات او، به‌طور عام همواره مطرح و محل مناقشه بوده است. این مسئله برخی را به‌سمت الهیات ایجابی و برخی را به‌‌سوی الهیات سلبی سوق داده است. طرفداران الهیات سلبی معتقدند که تنها به شیوۀ سلبی می‌توان دربارۀ افعال و صفات خداوند سخن گفت به‌گونه‌ای که ابن‌میمون توصیف درست و بی‌نقص خداوند را صرفاً توصیف او به اوصاف سلبی می‌داند و از این طریق ساحت خداوند را از تشبیه به مخلوق، شرک و اسناد عیب و نقص مبرا می‌داند. قاضی سعید نیز به‌شدت با اتصاف ذات خدا به اسما و صفات مخالفت ورزیده و به‌سمت تنزیه محض کشیده شده است. لیکن افراط در زمینۀ تعالی و تنزیه و تکیه بر روش سلبی‌گروی، امکان هرگونه سخن گفتن معنادار و حقیقی دربارۀ خدا را ناممکن می‌کند.