تأثیر فضاییِ ساخت اجتماعی- ‌اقتصادی نواحی روستایی بر افت منابع آب زیرزمینی (مطالعۀ موردی: سکونتگاه‌های روستایی شهرستان لردگان)

Abstract

آب، اساسی‌ترین عنصر حیات، بیش ‌‌از‌‌ پیش به‌‌عنوان شاخص توسعه مطرح می‌شود؛ زیرا پیوند ناگسستنی با پایداری جوامع انسانی، به‌‌ویژه کارکرد اجتماعی‌اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی دارد. هدف اصلی این پژوهش، تبیین و ریشه‌یابی علل افت منابع آب زیرزمینی در ارتباط‌ با ساخت اجتماعی- ‌اقتصادی نواحی روستایی شهرستان لردگان است. مسئلۀ اصلی این است که همزمان با رشد جمعیت و افزایش تقاضا (برای رفع نیازهای جوامع روستایی)، بهره‌برداری بی‌رویه و فشار بر منابع آب زیرزمینی، سیر صعودی یافته است. داده‌های پژوهش، به دو روش مطالعات اسنادی و مطالعات میدانی گردآوری شد، سپس آمار بلندمدتِ 40 چاه مشاهده‌ای (1364 تا 1394) در تلفیق با مشاهدات کمی و مصاحبه با خبرگان موضوع، به شیوۀ توصیفی- ‌تحلیلی و به یاری روش‌های آمار استنباطی و نرم‌افزار GIS تجزیه ‌و تحلیل شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد اجرای برنامۀ اصلاحات ‌ارضی، افزایش شمار بهره‌برداران زراعی، حفر چاه‌های عمیق، توسعۀ سطح زیرکشت آبی و تغییر شیوۀ تولید، با بهره‌برداری بی‌رویه و افت سطح آب زیرزمینی در قلمرو پژوهش، رابطه دارد. نتیجۀ تحقیق مبین این حقیقت است که همگام با رشد سه برابری جمعیت در فضای زیستی دشت‌ها و خرد‌شدن قطعات زراعی و نیز حفر بی‌اندازۀ چاه‌‌های عمیق، تراز منابع آب زیرزمینی در آبخوان‌ها تا مرز 22- متر افت کرده است.