ارزیابی سیل‌خیزی زیرحوضه‌های آبریز گادر بر اساس پارامترهای مورفومتری و همبستگی آماری

Abstract

اولویت‌بندی زیرحوضه­ها از نظر پتانسیل سیل‌خیزی تأثیری مهم در مدیریت حوضة آبریز دارد. هدف اولویت‌بندی سیل‌خیزی در زیرحوضه­ها ارائة الگویی برای کاهش خطرات سیل و ارزیابی نقش زیرحوضه­ها در دبی اوج هیدروگراف سیلاب خروجی از حوضه است. در پژوهش حاضر پتانسیل سیل‌خیزی زیرحوضه­ها بر اساس پارامترهای 12گانة مورفومتری و اولویت‌بندی زیرحوضه­های آبریز گادر بر اساس روش ترکیبی آنالیز مورفومتریک و همبستگی آماری انجام گرفت. ابتدا، مقادیر 12 پارامتر مورفومتری و شاخص Cv محاسبه شده، و زیرحوضه‌ها از نظر پتانسیل سیل‌خیزی پهنه‌بندی شدند. سپس، ارتباط بین پارامترها و تعیین وزن تأثیر هر یک با روش­های همبستگی تاو کندال و آنالیز مجموع وزنی (WSA) تحلیل شد. در نهایت، شاخص اولویت‌بندی زیرحوضه­ها (SWPI) بر اساس روش ترکیب خطی وزنی (WLS) برای هر یک از زیرحوضه­ها محاسبه شد. به‌منظور اعتبارسنجی نتایج داده­های موقعیت سیل­های مخرب گذشته در حوضة آبریز گادر به‌کار گرفته شد. نتایج نشان داد در روش پتانسیل سیل‌خیزی که بر اساس 12 پارامتر مورفومتری محاسبه‌شده، زیرحوضه­های شیخان‌چای و صوفیان‌چای پتانسیل زیاد سیل‌خیزی، زیرحوضه چشمه‌دول، پتانسیل متوسط، و زیرحوضه­های گدار‌چای و نهر نلیوان، پتانسیل کمی برای سیل‌خیزی دارند. در واقع، 83_/33 درصد مساحت حوضة گادر دارای پتانسیل خطر زیاد، 28_/14 درصد دارای پتانسیل خطر متوسط، و 88_/51 درصد دارای پتانسیل خطر کم می­باشند. نتایج پارامترهای مورفومتری و همبستگی آماری نشان داد به ترتیب، زیرحوضه­های شیخان‌چای و صوفیان‌چای با مقادیر 1_/24 و 10_/21 اولویت­دارترین زیرحوضه­ها شناسایی شدند. مقایسة نتایج دو روش با شرایط مورفومتری و ژئومورفولوژی زیرحوضه­ها نشان می­دهد نتایجی که با تکیه بر 12 پارامتر مورفومتری حاصل شده است، تطبیق بیشتری با شرایط ژئومورفیک حوضه دارد.