تحلیل فضایی توسعة منطقه‌ای کشور بر مبنای شاخص‌های اجتماعی

Abstract

شناخت نحوة توزیع امکانات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره به عنوان اولین گام در برنامه­ریزی توسعة فضایی، می­تواند موجب بهبود خدمات­رسانی و افزایش تعادل و برابری بین مناطق شود. بنابراین، با توجه به اهمیت شناخت وضعیت مناطق، پژوهش حاضر استان­های کشور ایران را که بر مبنای آخرین تقسیمات کشوری شامل 31 استان است، از نظر برخورداری از شاخص­های اجتماعی تحلیل کرده است. بنابراین، پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. داده­های مورد نیاز از سالنامة آماری سال 1395 در قالب 52 شاخص مهم اجتماعی که شامل داده­های مرتبط با مؤلفه­های اجتماعی، فرهنگی، رفاهی، آموزشی و بهداشتی است، گردآوری شده است. آنتروپی شانون، ضریب تغییرات و واسپاس به ترتیب برای وزن­دهی، بررسی پراکنش و تعیین سطح توسعه­یافتگی در بستر متلب به‌کار گرفته شدند. نتایج پژوهش توسعة نامتوازن و نامتعادل اجتماعی بین استان­های ایران را نشان داد. به‌طوری که فقط چهار استان تهران، اصفهان، خراسان ­رضوی و فارس در سطح بالاتری از توسعة اجتماعی قرار دارند و استان­های البرز، زنجان، چهارمحال ­بختیاری، سمنان، خراسان­جنوبی، خراسان­شمالی، ایلام و کهگیلویه ­و ­بویراحمد به عنوان محروم­ترین مناطق کشور از لحاظ شاخص­های اجتماعی محسوب می­شوند. در کل، نتایج نشان داد وضعیت توسعة اجتماعی در استان­های ایران سنخیتی با عدالت اجتماعی و فضایی ندارد و نیازمند توجه و مدیریت صحیح و کارآمد است.