ارزیابی تأثیرات جریان توزیع اشتغال بر دگرگونی شبکۀ شهری در مجموعۀ شهری اصفهان با به‌کارگیری روش تحلیل شبکۀ اجتماعی

Abstract

روابط بین شهرهای شبکۀ ‌شهری به‌واسطۀ جریان‌های جمعیتی و عوامل مؤثر بر آن شکل می‌گیرد. در این مقاله با بهره‌گیری از دو انگاشت توزیع ‌اشتغال و شبکۀ شهری، عوامل مؤثر در ایجاد و تشدید نابرابری‌های فضایی در شبکۀ شهری اصفهان ارزیابی شده‌ است. به این منظور، دگرگونی‌های شاخص‌های اشتغال در شبکۀ شهری اصفهان، متشکل از 37 شهر مصوب طرح مجموعه‌شهری، در سه مقطع زمانی 1375، 1385 و 1395 برپایۀ فاصلۀ بین شهرها در چارچوب تحلیل شبکه‌های اجتماعی در نرم‌افزار (گفی) سنجیده شده است. نوع پژوهش در این مقاله کاربردی است و تحلیل‌های آن با استفاده از روش‌های کمی انجام شده ‌است. روش گردآوری داده‌ها، انجام مطالعات کتابخانه‌ای و بازبینی اسناد مدون است. برای تحلیل یکپارچۀ انگاشت اشتغال و ویژگی‌های شبکۀ شهری، در هریک از مقاطع زمانی سه‌گانه، شبکه‌ای جداگانه ترسیم و تحلیل شده است. یافته‌های تحلیل‌ها بیانگر آن است که در شبکۀ شهری اصفهان، در مقاطع زمانی سه‌گانه، دگرگونی‌های جمعیتی در شهرها (پرجمعیت و کم‌جمعیت) رابطۀ مستقیمی با جابه‌جایی جریان اشتغال در شبکۀ شهری ندارد و شهرهای کم‌جمعیت همچون دستگرد، بهاران و قهدریجان، در مقاطع زمانی پژوهش، عملکرد درخور توجهی در جذب جریان اشتغال داشتند. در مقابل، شهرهای پرجمعیتی همچون اصفهان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد و شاهین‌شهر، در جذب جریان اشتغال، عملکرد ضعیف‌تری داشتند. شهرهای با جمعیت متوسط در شبکۀ شهری اصفهان، در جذب جریان اشتغال عملکرد متوسطی نیز داشتند، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت رابطۀ بین جمعیت و جذب جریان اشتغال در این شهرها، رابطه‌ای مستقیم است. کلان‌شهر اصفهان با برخورداری از درصد درخور توجهی از امکانات، منابع، گردش‌های مالی، قدرت سیاسی و جریان‌های جمعیتی، عملکرد مناسبی در رتبه‌بندی شهرهای شبکۀ شهری ازلحاظ جذب جریان‌های اشتغال ندارد. بنابراین برنامه‌ریزی توسعۀ اشتغال در شبکۀ شهری مجموعۀ شهری اصفهان نمی‌تواند تابعی از رتبه‌بندی سلسله‌مراتب شهرها باشد و شاخص‌های بنیادین اقتصادی همچون نرخ مشارکت اقتصادی، نسبت اشتغال، نرخ بیکاری، بار تکفل، ضریب اشتغال و ضریب فعالیت عمومی نقش کلیدی‌تری دارند.