کاربرد رویکرد آینده‌پژوهی در تحلیل سیستمی پیامدهای استراتژی‌ مرسوم‌ توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار استان ایلام

Abstract

استراتژی مرسوم توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیتة امداد امام و ادارة بهزیستی که در قالب تأمین مالی خرد و اعطای اعتبارات اندک است، تأثیرات و پیامدهای مثبت و منفی دارد. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل ساختاری، به مطالعه و تجزیه و تحلیل آرای کارشناسان مورد مطالعه پرداخته است. هدف اصلی این مقاله شناسایی پیامدهای مثبت و منفی استراتژی توانمندسازی ذکرشده در مقیاس منطقه‏ای (استانی) و تحلیل اثر‏گذاری و اثر‏پذیری آن‏ها بر‌هم است. به منظور گردآوری اطلاعات، ابتدا از روش مصاحبة عمیق با 28 نفر از کارشناسان آگاه و خبره در حوزة توانمندسازی زنان در نهاد‏های مختلف استان استفاده و اطلاعات کیفی جمع‏آوری شد و پس از تحلیل کیفی داده‏ها به روش مفهوم‏سازی و توسعة طبقات و استخراج شاخص‏ها (تأثیرات مثبت و منفی)، پرسش‌نامة محقق‌ساختة ماتریس تحلیل متقاطع طراحی شد. از روش مثلث‏سازی و بهره‏گیری از اطلاعات اسنادی و کتابخانه‏ای، مشاهدة مستقیم و مصاحبة عمیق به منظور اطمینان از اعتبار داده‏های کیفی استفاده شد. پس از طیِ فاز اول و دوم، پرسش‌نامة طراحی‌شده در اختیار خبرگان مورد نظر قرار گرفت و آن‏ها میزان ارتباط متغیرهای مورد نظر را در ماتریس متقاطع و در ارتباط متقابل با‌هم بررسی کردند. برای تجزیه و تحلیل داده‏‏ها از نرم‌افزار میک‌مک (Micmac) استفاده شده است. نتایج نشان داد که در آینده مهم‏ترین شاخص‏های مثبت اثر‏گذار یا تعیین‌کننده در تحلیل سیستمی پیامدهای استراتژی مرسوم توانمندسازی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش دو نهاد حمایتی گفته‌شده، شامل متغیرهای «ایجاد اشتغال پایدار»، «دسترسی به منابع»، «افزایش تولید» و «کارآفرینی» و در بعد منفی شامل متغیرهای «هدررَوی منابع مالی به دلیل سوء مصرف وام‏ها و نارسایی اعتبارات خرد»، «توجه عمده (و صرفاً) نهاد‏ها به پرداخت وام» و «افزایش مصرف‏گرایی‏های کاذب» است که در قسمت شمال شرقی ماتریس اثر قرار دارند. بر‌اساس نتایج به‌دست‌آمده، برنامة مرسوم توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار در آینده باید به نحوی مدیریت و ساماندهی شود که حداقل اثر‏گذاری منفی و حداکثر آثار مثبت را به همراه داشته باشد. به عبارتی دیگر، سیستم توانمندسازی ذکرشده در آینده باید به دنبال تقویت و بیشینه‌کردن آثار و پیامدهای مثبت ذکرشده و کمینه‌نمودن اثر منفی گفته‌شده باشد.