آسیب‌پذیری زنان در سوانح طبیعی: یک برساختۀ اجتماعی

Abstract

مقالة حاضر با تلفیقی از نظریه‏های برساخت‏گرایی اجتماعی و فمنیستی به بررسی کمّ‏وکیف آسیب‏پذیری زنان در سوانح طبیعی به منظور مدیریت بهینة ریسک سوانح طبیعی با هدف کاهش میزان آسیب‏پذیری آنان می‏پردازد. روش‏شناسی تحقیق کمی و روش آن پیمایشی بوده است که بین 768 نفر از زنان و مردان 15 تا 65 سالة دو شهر گرگان و کرمان براساس شیوه‏های نمونه‏گیری خوشه‏ای، طبقه‏بندی متناسب و تصادفی نظام‏مند انجام شده است. نتایج نشان داد که حوزه‏های مهم آسیب‏پذیری زنان در سوانح طبیعی عبارت بودند از: فقدان امنیت، فقدان اشتغال، فقدان یا ضعف آموزش در زمینة سوانح طبیعی و مشکلات فرهنگی یا انگاره‏های تفکر سنتی مردان درخصوص زنان و باورنداشتن به مشارکت زنان در سوانح. همچنین، دلایل مهم آسیب‏پذیری زنان در سوانح طبیعی، در مقایسه با مردان، عبارت بودند از: پتانسیل و زمینة آسیب‏پذیری بیشتر روحی و روانی زنان (به دلیل عاطفی‏بودن، داشتن ترس و اضطراب و...)، شرایط اجتماعی تعریف‏شده برای زنان در جامعه و رعایت‌نکردن حقوق زنان از طرف جامعه و مسئولان، آسیب‏پذیری جسمانی و فیزیکی زنان و حفظ حجاب در زمان وقوع سوانح و... . دلالت یافته‏ها بر آن است که سوانح طبیعی ذاتاً پدیده‏های اجتماعی‏اند و در ساختار یا نظام اجتماعی ریشه دارند. از‌این‌رو، آسیب‏پذیری زنان در سوانح طبیعی را می‏توان به‌منزلة امری برساختی و نتیجة ساختارهای اجتماعی و نظام‏های معنایی آن دانست که تفکیک نقشی زن و مرد موجب تولید و بازتولید این آسیب‏پذیری می‏شود.