قانون‌اساسی جدید عراق و پیدایش دوبارﮤ کشمکش‌ سیاسی

Abstract

نظام مستبداﻧﺔ عراقِ دورانِ صدام‌حسین، اقسامِ ناهمسانی‌های جاﻣﻌﺔ عراق را در چرخ‌گوشتِ ایدئولوژیکِ حزب بعث مضمحل کرد؛‌ ولی پیشینه‌ای بر جا گذاشت که به‌محضِ پایان کار وی، خشونت‌های قومی،‌ فرقه‌ای و مذهبی سر برآوردند، گسل‌های جامعه‌شناختی- هویتی عراقی‌ها بر همدیگر غلطیدند و قساوت‌های گوناگون را سبب شدند. نگارنده بر این باور است که یکی از مؤلفه‌های سبب‌سازِ بروز بی‌ثباتی کنونی، شیوﮤ تدوین و تصویب قانون‌ اساسی جدید عراق است. وجود شکاف‌های عمیق قوم‌شناختی، جمعیت‌شناختی،‌ دین‌شناختی و جامعه‌شناختی در عراق، خود‌به‌خود مسبب افزایش خشونت در محیطی شد که ﭘﻴﺸﻴنة فرهنگ دموکراتیک نداشت و ‌بذر خصومت، از پیش، در آن کاشته شده بود. در جاﻣﻌﺔ عراق، ‌به‌دلیل وجود ﭘﻴﺸﻴنة ساختار سیاسی ویژه (چیرگی ‌ارتش، ‌سنی‌ها و حزب بعث) ‌عدم توﺳﻌﺔ جاﻣﻌﺔ مدنی، ‌سیاست‌های کوچ دادن و عربی‌سازی ‌و حاکمیت پدرسالاری نوین حزب بعث،‌ هیچ‌گاه زمینه‌ای مساعد برای رشد نهادهای دموکراتیک پدیدار نشد. روند مهندسی‌گوﻧﺔ تدوین قانون‌اساسی عراق، نیز سبب شد عراقی‌ها، بدون ممارست‌های دموکراتیک، به عرصه‌ای گام بگذارند که از پیش آن‌ را به‌درستی نمی‌شناختند.