آسیب شناسی طرح ناظر بر تأسیس، فعالیت و نظارت بر سازمانهای مردمنهاد

Abstract

مقاله حاضر به‌طور کلی نیم نگاهی به جایگاه سازمانهای مردم‌نهاد در ایران دارد و به‌طور خاص معطوف به آسیبشناسی طرح ناظر بر تأسیس، فعالیت و نظارت بر سازمانهای مردم‌نهاد است. سازمان‌های مردم‌نهاد، سازمانهایی مستقل، غیرانتفاعی،عامالمنفعه، داوطلبانه، غیرسیاسی، دموکراتیک و سازمان‌یافته هستند که رسالت اصلی آنها با توجه به رشد آگاهی مردم و تمایل آنها به مشارکت در اداره امور، پرکردن خلأهای موجود میان دولت و مردم، جبران نقایص بازار و دولت و ضربه‌گیری در مقابل این دو است. این سازمانها با ابتناء بر اصل داوطلبی (مشارکت) و رویکرد کار-محوری توانستهاند گام‌های مؤثری در ارتقای کارآمدی بردارند. در ایران هم‌زمان با رشد آگاهی و افزایش مشارکت آنها در تعیین سرنوشت جمعی و به دلیل عدم انطباق قوانین با تحوّلات مربوط به جامعه مدنی و تکوین سازمان‌های مردم‌نهاد، قوه مجریه در راستای سازماندهی نحوه تأسیس و فعالیت این سازمان‌ها به تکاپو افتاد و به استناد ماده 182 قانون برنامه سوّم توسعه و اصل 138 قانون اساسی مبادرت به تصویب آیین‌نامهای در این خصوص نمود. با این حال، ضرورت قانونمند سازی تأسیس و فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد، باعث شد تا طرح ناظر بر تأسیس، فعالیت و نظارت بر سازمان‌های مردم‌نهاد برای سازماندهی تأسیس و فعالیت و یکنواختی مقررات حاکم بر آنها پیشنهاد شود. متأسفانه بررسی طرح مزبور نشان میدهد که دغدغه اصلی طراحان، نه تنها تقویت و سازماندهی تسهیلی تأسیس و فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد نبوده، بلکه با عنایت به نگرش توطئه‌ای طراحان به این نهاد مدرن، بیشتر بر سازوکارهای نظارتی آن هم از نوع استصوابی تأکید دارد و به گونه‌ای شگفت‌آور زمینه ساز تحدید آزادی انجمن و تشکل را فراهم میسازد