ارزیابی عملکرد کتابخانه‌ها بر اساس کارایی با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) (مورد مطالعه: کتابخانه‌های عمومی شهر مشهد)

Abstract

<strong>مقدمه:</strong> مدیریت منابع، یکی از موضوعات مهم در حوزة کتابخانه‌هاست. ارزیابی عملکرد کتابخانه‌ها با استفاده از تحلیل شاخصهای عملکرد نظیر کارایی، نقش بسزایی در این زمینه خواهد داشت. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی عملکرد کتابخانه‌ها در قالب مفهوم کارایی با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) می‌باشد که زمینه را برای مدیریت بهتر منابع فراهم می‌آورد.<br /> <strong>مواد و روشها:</strong> در این تحقیق، کارایی 53 کتابخانة عمومی در شهر مشهد (سال 1390) با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) در قالب مدل بازگشت به مقیاس متغیر (VRS) با رویکرد داده محور با دو نهاده (تعداد کتاب و مساحت فضا) و سه ستاده (نسبت تعداد کاربران به جمعیت، نسبت تعداد اعضا به جمعیت و نسبت تعداد اعضا به تعداد کاربران) در قالب 4 گروه (مقیاس شهری، منطقه‎ای، ناحیه‎ای و محله‌ای) بررسی شده است. برای تجزیه و تحلیل نتایج نیز از تلفیقی از نرم‌افزارهای DEAP2.1 وArcGIS10 بهره گرفته شده است.<br /> <strong>یافته‌ها: </strong>نتایج تحقیق نشان می‌دهد در بین کتابخانه‌های با موقعیت شهری، منطقه‌ای، ناحیه‌ای و محله‌ای، به ترتیب 56، 39، 45 و 75% کتابخانه‌ها در مقایسه با سایر کتابخانه‌ها در گروه خود، ناکارا می‌باشند و ظرفیت ارتقای کارایی فنی به میزان 16، 3، 14 و 42% در این کتابخانه‌ها وجود دارد.<br /> <strong>نتیجه</strong><strong>‌</strong><strong>گیری: </strong>با توجه به ظرفیت بالای ارتقای کارایی در برخی کتابخانه‌ها (بویژه در موقعیت محله‌ای) و همچنین ظرفیت قابل توجه مازاد کتاب در برخی کتابخانه‌های ناکارا، مسئولان و مدیران مربوط باید با برنامه‌ریزی جامع و در نظر گرفتن تمامی جوانب، در راستای استفاده از حداکثر ظرفیت کتابخانه‌ها و همچنین انتقال ظرفیت مازاد مربوط به برخی نهاده‌ها به کتابخانه‌های با کارایی بالاتر، زمینه را برای مدیریت بهتر منابع کتابخانه‌ها فراهم کنند.<br />