پاسخ دو گونه کاج (Pinus nigra و P. eldarica) اطراف کارخانه مس سرچشمه در جذب فلزات سنگین و برخی ویژگی‌های ساختاری برگ

Abstract

آلودگی به فلزات سنگین یکی از مسائل زیست محیطی عصر حاضر به شمار می‌رود. امروزه شناسایی گیاهان مقاوم به آلودگی بسیار اهمیت دارد زیرا یکی از کاربرد‌های آن، کاشت در مکان‌های آلوده و صنعتی جهت پاک‌سازی محیط می‌باشد. در این مطالعه، دو گونه‌ی کاج (Pinus nigra و P. eldarica) نزدیک کارخانه مس سرچشمه به عنوان گیاهان منطقه آلوده و در باغ کنتوئیه، به عنوان منطقه شاهد بررسی شدند. میزان فلزات سنگین مس (Cu)، روی (Zn)، کادمیوم (Cd) و سرب (Pb)، در سطح صفر و 20 سانتی‌متری خاک و نیز در اندام‌های مختلف گیاه، اسیدیته خاک و ویژگی‌های ساختاری برگ بررسی شد. میزان pH در منطقه آلوده حدود 7 و در منطقه شاهد حدود 6/7 بود. در منطقه شاهد، pH خاک سطح، به طور معنی‌داری کمتر بود اما در منطقه آلوده، تفاوت آشکاری بین دو سطح دیده نشد. میزان هر چهار عنصر، در منطقه آلوده بیشتر از شاهد بود و در منطقه آلوده میزان آنها در سطح بیشتر از عمق بود. میزان هر یک از فلزات سنگین در ساقه و در مواردی هم در برگ بیشتر از ریشه بود، در نتیجه هر دو گونه بیش تجمع دهنده هستند. برگ هر دو گونه پاسخ‌های مقاومتی در برابر آلاینده‌ها نشان داد. میزان کمتر جذب عناصر، کاهش معنی‌دار نعداد و اندازه روزنه‌ها، افزایش ضخامت اپیدرم، هیپودرم، مزوفیل و نیز افزایش بیشتر تعداد مجاری رزین در کاج تهران دلیلی بر مقاومت بالاتر آن می‌باشد. بنابراین، می‌توان کاج سیاه را به عنوان شاخص آلاینده‌ها و کاج تهران را به عنوان گیاه مقاوم‌تر برای کاشت پیشنهاد داد.