مقایسه کمی و کیفی اسانس مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad) در رویشگاههای مختلف غرب و جنوب غرب ایران

Abstract

فعالیت‌های زیستی و کاربرد اسانس‌ها در صنایع مختلف به ترکیبات سازنده آن‌ها بستگی دارد که تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد. کمیت و کیفیت اسانس تحت تاثیر رویشگاه نیز قرار می‌گیرد. مرزه خوزستانی متعلق به تیره نعناعیان و یکی از گیاهان بومی ایران است که به طور گسترده در جنوب ایران پراکنش دارد. در این پژوهش اسانس حاصل از این گیاه در مرحله گلدهی کامل در سه رویشگاه مختلف واقع در استان‌های غرب و جنوب غرب ایران از نظر نوع و مقدار ترکیبات سازنده مورد بررسی قرار گرفت. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر و شناسایی ترکیبات سازنده اسانس نیز با استفاده از GC-MS انجام شد. میانگین اسانس استحصالی از سه رویشگاه بین 4/1 درصد تا 8/2 درصد متفاوت بود . تعداد ترکیبات شناسایی شده در اسانس سه رویشگاه نیز متفاوت بود. ترکیبات اصلی در رویشگاه لیوس شامل کارواکرول (%74/90)، بتابیسابولن (% 73/2)، گاماترپینن (% 19/1)، پاراسیمن (%10/1) در رویشگاه منگره شامل کارواکرول (%60/93)، بتابیسابولن (% 47/1) و در رویشگاه تاختچان شامل کارواکرول (%60/89)، کاریوفیلن اکسید (%01/3)، بتابیسابولن (%56/2)، گاماترپینن (% 59/1) و پاراسیمن (%78/1) بودند. تفاوت‌ قابل توجهی در مقدار برخی ترکیبات سازنده اسانس در سه رویشگاه وجود داشت که نشان می‌دهد که شرایط اکولوژیکی و اقلیمی رویشگاه می‌تواند مقدار و نوع ترکیبات سازنده اسانس را تحت تاثیر قرار دهد.