گوناگونی خصوصیات اپیدرم برگ و متابولیت‌های گیاهی جمعیت‌های سلمه تره (Chenopodium album L.) در جهات مختلف جغرافیایی مزارع صیفی گنبدکاووس

Abstract

در این تحقیق، جمعیت سلمه‌‍تره (Chenopodium album) از چهار جهت جغرافیایی شرق، غرب، شمال و جنوب مزارع صیفی گنبدکاووس جمع‌آوری شد. سپس از هر جهت 10 بوته با رعایت حداقل فاصله 100 متری برداشته و در انتها برگ زیر گل‌آذین بوته‌ها انتخاب شد. نمونه‌های برگ در هر جهت برای مطالعه صفات اپیدرمی و متابولیت‌های گیاهی مورد آزمایش قرار گرفتند. صفات اپیدرمی برگ نظیر تیپ روزنه، شکل سلول‌های اپیدرمی و الگوی دیواره آنتی‌کلینالی، طـول، عرض، مساحت روزنه، تعداد سلول‌های اپیدرمی روزنه، شاخص و تراکم روزنه به‌علاوه میزان نشاسته، پروتئین، قندهای محلول و فنل‌کل سلمه‌تره اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که جمعیت سلمه‌تره در جهات مختلف دارای روزنه در هر دو سطح رویی و پشتی بودند. بیشترین تعداد سلول‌های اپیدرمی، شاخص و تراکم روزنه‌ای سلمه‌تره در جهت‌های مختلف به‌جزء تعداد سلول‌های اپیدرمی در جنوب به سطح تحتانی برگ‌ها اختصاص داشت. تیپ روزنه و شکل سلول‌های اپیدرمی در دو سطح رویی و پشتی در جهات مورد بررسی به‌ترتیب به‌صورت آنموستیک و نامنظم بود. هم‌چنین سلمه‌تره در دو سطح برگ در جهات مختلف به‌جزء جنوب دارای دیواره آنتی‌کلینالی کمی موجدار بودند. بیش‌ترین میزان نشاسته، پروتئین، قندهای محلول و فنل‌کل در سلمه‌تره به‌ترتیب مربوط به جهت غرب، جنوب، شرق و شرق بود. بنابراین آگاهی از ویژگی‌های سلول‌های روزنه، میزان اسمولیت‌ سازشی قندهای محلول به‌همراه ترکیبات فنلی به‌دلیل تاثیر در باز و بسته شدن روزنه‌ها و تعرق اهمیت بسزایی دارد. هم‌چنین سلمه‌تره به‌دلیل مقدار مناسبی از ترکیبات فنلی در جهات مختلف به‌ویژه شرق می‌تواند به‌عنوان کاندیدی برای تولید علف‌کش‌های زیستی و آنتی‌اکسیدان‌ها باشد.