نقد غزلی از مولانا براساس نظریۀ نقد خیال ژیلبر دوران

Abstract

نقد دنیای خیال نوعی نقد مضمونی است و در قرن نوزدهم میلادی، توسّط گاستون باشلار به صورت مدوّن و قانون‌مند به جامعۀ ادبیّات فرانسه و پس از آن اروپا ارائه شد؛ بعد از وی، شاگردان مکتب او؛ یعنی ژان‌پیر ریشارد، ژان بورگوس و ژیلبر دوران به تکمیل این نظریه پرداختند. این مقاله با هدف دست‌یابی به نگاه مولانا به جهان اطراف خود و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و همچنین، بهره‌گیری از نظریۀ نقد تخیّلی ژیلبر دوران، به بررسی یک غزل از مولانا با مطلع «ای یوسف خوش‌نام ما» می‌پردازد. نظریۀ دوران، نگاهی کاملاً انسان‌شناسانه به ادبیّات و تصاویر شعری دارد. در نظر او، تخیّلات درواقع عکس‌العمل‌هایی هستند که شاعر یا نویسنده در برخورد با زمان از خود بروز می‌دهد و بر همان اساس، تصاویر اثر خود را ایجاد می‌کند. بر این اساس، تصاویر مولانا در غزل مورد بررسی، حاصل عکس‌العمل موقعیتی او در برابر بوده و نشان از تلاش مولانا برای غلبه بر این عنصر دارد. این غزل کاملا قهرمانانه و تضادی است.