طراحی مدل مفهومی و عملیاتی ارزیابی و رتبه‌بندی علمی گروه‌های آموزشی حوزه علوم انسانی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی ایران

Abstract

هدف: این پژوهش با هدف طراحی یک مدل مفهومی و عملیاتی جهت ارزیابی و رتبه­بندی علمی گروه­های آموزشی حوزه علوم انسانی دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی ایران انجام گرفته است.<br /> روش‌شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف توسعه­ای و کاربردی است و از روش تحقیق آمیخته که ترکیبی از روش­های کیفی و کمی می­باشد، استفاده نموده است. جامعه پژوهش متخصصان حوزه رتبه­بندی و سنجش و ارزیابی علم کشور بودند، که با روش هدفمند غیر تصادفی به تعداد 32 نفر انتخاب شدند. به منظور پاسخگویی به سؤالات از تکنیک دلفی فازی و روش بهترین-بدترین (BWM) به عنوان یک روش تصمیم­گیری چندشاخصه استفاده شده است. ابزار پژوهش دو پرسشنامه محقق ساخته و یک فرم جمع­آوری اطلاعات بود. پایایی پرسشنامه دلفی فازی با آلفای کرونباخ محاسبه و 0.785 بدست آمد که قابل قبول است. جهت اعتباریابی پرسشنامه بهترین-بدترین برای هر دسته ابعاد، معیارها و شاخص­ها نرخ ناسازگاری محاسبه شد. روایی محتوایی پرسشنامه­ها با نظر خبرگان تأیید شد. در گام اول، شاخص­ها با مطالعه ادبیات موضوع استخراج و توسط خبرگان به قضاوت گذاشته شد. عوامل مدل مفهومی ایجاد شده به منظور وزن­دهی نزد خبرگان به قضاوت گذاشته شد. مقایسه زوجی عوامل انجام؛ مدل بهترین-بدترین برای هر دسته ابعاد، معیارها و شاخص­ها تشکیل و با اجرای مدل، وزن عوامل و نرخ سازگای مشخص شد. در پایان مدل عملیاتی شامل وزن عوامل و اولویت هر یک از عوامل مشخص شد. <br /> یافته‌ها: بر اساس مطالعه و تحلیل متون 70 شاخص شناسایی، که در 4 بعد و 6 دسته معیار گروه­بندی شدند. پس از نظرخواهی از خبرگان و انجام غربالگری فازی شاخص­های مستخرج به 54 شاخص نهایی در 4 بعد و 6 دسته معیار تبدیل شد، که در گام دوم وزن­دهی شدند. نتایج حاصل از وزن­دهی عوامل نشان داد بعد پژوهشی با وزن 0.491 و تولید علم کیفی با وزن 0.427 به ترتیب در میان ابعاد و معیارها اولویت اول را داشتند. برای شاخص­های هر معیار نیز وزن­دهی انجام و اولویت­ها مشخص شد.<br /> نتیجه‌گیری: با استخراج و انتخاب شاخص­ها مدل مفهومی و با وزن­دهی به هر یک از عوامل مدل عملیاتی جهت رتبه­بندی علمی گروه­های آموزشی حوزه علوم انسانی دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی طراحی شد. مدل چندبعدی طراحی شده می­تواند در بهبود تصمیمات ذی­ربطان و ذی­نفعان نظام دانشگاهی و ارتقاء کیفیت گروه­های آموزشی و دانشگاه­ها نقش مؤثری داشته باشد.