برساخت معنایی نهاد خانواده و ترکیب‌بندی آن در فضای رسانه‎ای؛ تحلیل فرهنگی-اجتماعی برنامه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان

Abstract

در رابطه با برنامه­‌های ماهواره­ای، آنچه که کمتر بدان پرداخته‎شده، تحلیل علمی اثرگذاری‏‌های ضمنی و تدریجی برنامه‎های مذکور بر فرهنگ و حیات اجتماعی مخاطبان بوده‎است. برای دریافت چنین تصویری باید پرسش‏هایی را در نظر داشت، از جمله این‎که در این سریال‏ها چه رمزگانی نهفته‌‏است؟ چه ایده‌­ای بر آن‏ها مسلط است؟ از چه ترکیب­‌بندی تشکیل شده‏اند؟ و راهبرد فرهنگی اتخاذ شده آن‏ها چیست؟ هدف اصلی از پژوهش حاضر پاسخ‏گویی به سوالات فوق در ارتباط با خانواده ‏است. در این راستا برای تحلیل نظری موضوع از نظریات هژمونی گرامشی، نظریه کاشت و نظریه برجسته­‌سازی استفاده گردید. در بخش میدانی مطالعه نیز از روش تحلیل محتوا برای واکاوی مضامین نهفته در یکی از سریال‏های پرمخاطب ترکی (عمر گل لاله) استفاده ‏شد. نتایج پژوهش نشان می‌‏دهد این مجموعه سریال با برجسته نمودن عناصری مانند روابط عاشقانه-جنسی، رابطه نامشروع، داشتن فرزند نامشروع، خیانت به همسر، طلاق و ازدواج­های متنوع درصدد برساخت ترکیب­‌بندی جدیدی از خانواده مغایر با معیارهای جامعه اسلامی ایرانی است. این سریال ضمن برجسته‏‌ ساختنِ عناصرِ این ترکیب­‌بندی جدید درصدد گسترش و ترویج آن از طریق استهزاء باورهای فرهنگی بینندگان و القای هم‏زمان ترکیب­‌بندی مذکور به‏ عنوان جایگزین مناسب به ایشان است. در نتیجه راهبرد فرهنگی اتخاذشده در این سریال، «اصالت‌زدایی از خانواده» بوده ‏است.