حقیقت و هنر: گادامر و تجربه اثر هنری

Abstract

پرسش حقیقت در هنر ازجمله موضوعات بحث‌برانگیزی است که از دیرباز در تاریخ زیبایی‌شناسی مطرح بوده و به شکلی ضمنی پرسش‌هایی دیگر را مفروض قرار می‌دهد؛ یعنی ماهیت حقیقت و فهم آدمی را. گادامر ازجمله فلاسفه معاصری است که توجهی خاص به این موضوع کرده و در مسیر فلسفی خود به‌نقد زیبایی‌شناسی کانت می‌پردازد. او آگاهی زیباشناختی را انتزاعی می‌داند که اثر هنری را از بستر خود یعنی تاریخ و تجربه آدمی جدا می‌کند. انتزاع ملازم با تجربۀ زیبایی‌شناختی به‌طور تصنعی حقیقت را در گسترۀ دانش مفهومی علوم تجربی محدود نموده و منکر حقیقت غیر مفهومی علوم انسانی و هنر می‌شود. گادامر انگارۀ حقیقت در مفهوم نامستوری را با مقولۀ فهم پیوند زده، فهم و حقیقت را دارای منشی تاریخی و هرمنوتیک می‌داند. در نگاه او اثر هنری با ما سخن می‌گوید و از خلال چالشی همیشگی با آدمی و زندگی او واقعۀ حقیقت اتفاق می‌افتد. در این نوشتار سعی شده ضمن تحلیل برخی مفاهیم زیبایی‌شناختی گادامر، برتبیین هستی شناختی تجربۀ اثر هنری که همانا تبیین نسبت میان حقیقت و هنر است، تأکید شود. خواهیم دید که در مواجهه با اثر هنری نمی‌توان ناظر محض بود؛ اثر هنری با دگرگونی واقعیت، حقیقت آن را برملا می‌کند.