مفهوم شناسی عبارت «یَروِی عَنِ الضُّعَفاء» با تکیه بر عملکرد متقدمان

Abstract

رجالیان متقدم شیعه در بازشناسی 21 نفر از راویان از عبارت «یَروی عن الضُعفاء» استفاده کرده‌اند. مفهوم شناسی این عبارت در رجال فریقین، تعامل محدثان با راویان ناقل از ضعفاء، وتلازم یا عدم تلازم عبارت«یروی عن الضعفاء» با ضعف راوی از مهمترین مسائل پیش روی این پژوهش است. با بررسی عبارات همنشین در کلمات رجالیان کهن روشن شد که این عبارت برای کسانی بوده که از ویژگیهایی چون: «لاابالی گری و تساهل در نقل»،«بی انضباطی و عدم پایبندی به قواعد نقل حدیث»، «عدم دقت در گزینش اساتید» و«نقل روایات عجیب و غریب» برخوردار بوده‌اند. رجالیان عامه حدود دو قرن پیش از شیعیان، برای راویانی با همین ویژگیها از این اصطلاح استفاده کرده اند. احتمال دارد که درنگ در نقل از ضعفاء فرهنگ عمومی محدثان فریقین بوده باشد. حساسیت در ناحیه استاد دغدغه مشترک حوزه حدیثی قم و بغداد بوده است و برای آنان تنها وثاقت راوی کافی نبوده بلکه راوی باید از استاد ثقه نیز نقل روایت میکرده ویا دست کم کثرت نقل روایت از استاد ضعیف نداشته باشد. اما در تعامل با احادیث راویان ناقل از اساتید ضعیف شاهد دو گونه برخورد هستیم: محدثان قمی در برهه ای، قائل به عدم جواز نقل از ایشان هستند و گروهی نیز مانند بغدادی ها مشروط به وثاقت ایشان نقل از این دسته از راویان را مجاز می شمردند و احادیث آنها را معتبر می دانستند.