آراء معرفتی دنس اسکوتوس و مقایسة آن با آراء ابن‌سینا

Abstract

این نوشتار بر آن است که به بررسی و تبیین آراء فیلسوف و متکلّم اسکاتلندی مَدرسی، یوهانس دنس اسکوتوس (1308-1266 م.) دربارة «معرفت» و مقایسة اجمالی آن با آراء معرفتی ابن‌سینا بپردازد. اسکوتوس ترجمة لاتین کتاب «الشفاء» ابن‌سینا را مطالعه کرده است و آنگونه که در ضمن این نوشتار مشاهده خواهد شد، افکار و آراء معرفتی ابن‌سینا بر آراء اسکوتوس در زمینة قوای ادراکی، فرایند ادراک، متعلّق طبیعی عقل، اقسام معرفت و مراتب یقین و... تأثیر بسیار داشته است. به‌رغم اینکه هم اسکوتوس و هم ابن‌سینا در حوزة افکار فلسفی به‌نحوی تحت تأثیر ارسطو و سنّت مشّاء هستند و بالطبع شباهت‌های فراوانی در آراء این دو متفکر وجود دارد، لکن برخی تفاوت‌ها نیز قابل طرح است. از این جهت می‌توان آراء این دو متفکر را با هم مقایسه کرد چراکه زمینة منطقی برای چنین مقایسه‌ای وجود دارد. البته باید توجه داشت که به هر حال، اسکوتوس در فضای فکری مسیحیت می‌اندیشد و ابن‌سینا در عالَم اسلامی، و این تفاوت فضا و فرهنگ را در هر مقایسه‌ای همواره باید مد نظر داشت.