جستاری در پویایی میان‌رشتگی در روند تکاملی سیاست‌پژوهی علم، فناوری، و نوآوری

Abstract

این مقاله به کنکاش در نظریه‌ها و چارچوب‌های مفهومی در حوزه بین‌رشته‌ای سیاست‌پژوهی علم، فناوری، و نوآوری می‌پردازد تا با بررسی میزان بین‌رشتگی، درجه توانمندی این نظریه‌ها را در رویارویی با چالش‌های اصلی سیاست‌گذاری بسنجد. پرسش این مقاله این است که چه تغییری در طبیعت میان‌رشتگی این قلمرو دانشی درنتیجۀ چرخش‌های نظری در انگاره‌های مفهومی آن پدیدار شده است. واحد تحلیل، برنامه‌های پژوهشی حاکم بر حوزه مطالعاتی است که حول محور «شکست»، تکوین یافته‌اند. ابزار سنجش میان‌رشتگی این قلمرو دانشی، بنیان‌های فلسفی این انگاره‌های نظری است. مقاله حاضر با استفاده از آموزه‌های کلاین و ولش در بعد هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی درمی‌یابد که با توجه به چندرشته‌ای بودن جامعه علمی این حوزه، اولاً سطح تحلیل از خرد به سطح کلان سیستمی و اکنون به نگرش چندسطحی تحول یافته است؛ ثانیاً به‌تدریج سهم نگرش‌های کیفی‌گرا و تفسیری علوم اجتماعی و انسانی در توسعۀ نظریه و روش‌ها بیشتر شده و در پایان، صبغه انتقادی این نگرش‌ها نسبت به صبغۀ ابزاری آن‌ها پررنگ‌تر شده است. این سه ویژگی، نشان‌دهندۀ این است که انگاره‌های مفهومی نوین در این رشته، قابلیت این حوزه را در رویارویی با معضلات پیچیدۀ سیاست‌گذاری افزایش داده‌اند.