مدل‌سازی پراکنش مکانی گونه‌های Artemisia fragrans Willd. و A. chamaemelifolia Vill. در گرادیان ارتفاعی قزل‌اوزن- آق‌داغ خلخال

Abstract

مدل‌های پیش‌بینی پراکنش مکانی گونه‌های گیاهی از مدل‌های احتمالی هستند و روابط ریاضی حاکم بر توزیع یک گونه معین را با محیط فعلی آن‌ها و عوامل مهم محیطی مؤثر بر پراکنش گونه‌ها مشخص می‌کنند. هدف از انجام تحقیق حاضر، پیش بینی رویشگاهی گونه‌های درمنه معطر (Artemisia fragrans) و درمنه بابونه‌ای ((A. chamaemelifolia در مراتع گرادیان ارتفاعی قزل‌اوزن- آق‌داغ شهرستان خلخال بوده است. به‌منظور مدل‌سازی، اطلاعات مربوط به گونه و عوامل رویشگاهی از قبیل توپوگرافی، عوامل خاکی و اقلیمی استفاده شده و مدل‌سازی پراکنش رویشگاه به‌روش رگرسیون لجستیک انجام شد. تمامی پارامترهای مؤثر بر توزیع گونه‌ها به‌صورت نقشه رستری تهیه شدند. سپس از تلفیق نقشه‌های عوامل تأثیرگذار بر توزیع گونه، نقشه پراکنش از طریق روش رگرسیون لجستیک پیش‌بینی شد. نتایج نشان داد که مهم‌ترین عامل در پیش‌بینی مکانی گونه A. fragrans در منطقه، ارتفاع از سطح دریاست و با هر یک متر افزایش ارتفاع، حضور این گونه به میزان 88/0 درصد کاهش می‌یابد. همچنین نتایج نشان داد که حضور گونه A. chamaemelifolia با ارتفاع، میانگین درجه حرارت و پتاسیم تبادلی خاک رابطه عکس دارد. برای تعیین میزان توافق مدل‌های پیش‌بینی با واقعیت زمینی نیز از شاخص کاپا (k) استفاده شد. ضریب کاپا برای گونه A.fragrans 91/0 و برای گونه A. chamaemelifolia 62/0 به‌دست آمد که به‌ترتیب بیانگر تطابق عالی و خوب مدل با واقعیت است. با توجه به نقشه پیش‌بینی تهیه شده، برای احیای مراتع ارتفاعات پایین‌دست، گونه A. fragrans و برای مراتع ارتفاعات بالاتر، گونه A. chamaemelifolia می‌توانند مدنظر قرار گیرند.