بررسی روند پراکنده رویی و تغییرات فضایی شهر بابل

Abstract

پراکنده‏رویی از اشکال گسترش استکه در نیم‏قرن اخیر وارد ادبیات مدیریت و برنامه‏ریزی شهری کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران،شده است. برخی شهرهای ایران این نوع گسترش را در مرحله رشد شتابان تجربه کرده‏اند. این شهرها با مشکلات فراوان، مانند توسعه‏ بدون برنامه‏ریزی، افزایش سکونتگاه‏های غیررسمی، نوسان شدید قیمت زمین و مسکن، افزایش هزینه‏‏ زیرساخت‏ها و خدمات شهری، به ‏زیر ساخت ‏‏و ساز رفتن اراضی کشاورزی، مصرف بیشتر انرژی، و آلودگی‏های ‏‏محیط زیستی مواجه شده‏اند. سئوال اصلی این پژوهش این است که آیا شهر بابل در فرایند گسترش از سال 1335 تا 1395 با پراکنده‏رویی و تغییرات فضایی ناشی از آن مواجه شده است؟ بنابراین، هدف از این پژوهش شناخت الگوی گسترش شهر بابل از سال 1335 تا 1395 و تغییرات فضایی آن است. در این پژوهش، با استفاده از داده‏های آماری و «مدل هلدرن» به‏ تحلیل پراکنده‏رویی شهر بابل و سایر تغییرات فضایی آن پرداخته شده است. برای تحلیل داده‏‏ و اطلاعات این پژوهش، از آمار توصیفی استفاده شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، مساحت شهر بابل از سال 1335 تا 1395 به‏صورت مستمر افزایش یافته است. براساس نتایج مدل هلدرن، 74 درصد افزایش وسعت این شهر در این دوره از رشد جمعیت و 26 درصد آن از پراکند‏رویی ناشی شده است. این روند موجب کاهش تراکم ناخالص جمعیت و افزایش سرانه ناخالص زمین شهری و در نتیجه گسترش افقی و بی‏رویه این شهر شده است. پراکنده‏رویی این شهر موجب شکل‏گیری شهرک‏های مسکونی، سکونتگاه‏های غیررسمی، و ادغام روستاهای پیرامون در آن شده است.