جابه‌جایی ژئوپلیتیکی قدرت و امنیت در آسیای جنوب‌غربی

Abstract

نقاط عطف تاریخی عموماً براساس تغییرات ابزاری و تحولات تکنولوژیک حاصل می‌شود. تغییرات تکنولوژیک در وهله نخست زمینه دگرگونی‌های بین‌المللی و در وهله دوم زمینه برخورد بازیگران با پیشینه رقابتی ناشی از مولفه‌های ایدئولوژیک، تاریخی و ژئوپلیتیکی بوده‌اند. در سال‌های پایانی دهه دوم قرن 21 نیز شاهد تحولات شگرف تکنولوژیک و ظهور اندیشه‌های نئوناسیونالیستی در طیف گسترده‌ای از کشورهای جهان می‌باشیم. مصادیق تشدید اندیشه‌های نئوناسیونالیستی در آمریکا با قدرت گرفتن ترامپ، در روسیه در چارچوب اندیشه سیاسی و جایگاه پوتین در ساختار قدرت سیاسی و در اروپا ظهور اندیشه‌های راست افراطی چالش‌های بنیادینی را برای اتحادیه اروپا به وجود آورده است. در همن چارچوب ناسیونالیسم ایرانی متأثر از فرهنگ و هویت را می‌توان در واکنش فراگیر گروه‌های اجتماعی ایران به ترور و هدف‌گیری سردار سلیمانی مشاهده نمود.<br /> فرآیندهای یادشده می‌تواند پیشرانه تغییرات راهبردی و ژئوپلیتیکی محسوب شود. شهادت سردار سلیمانی انعکاس منطق کنش عملیاتی، تاکتیکی و راهبردی آمریکا برای تغییر در سازوکارهای موازنه قدرت منطقه‌ای است. هرگونه اقدام نظامی و کنش متقابل به آن از سوی سایر بازیگران را می‌توان بخشی از واقعیت‌های نهفته رقابت ژئوپلیتیکی کشورها در مناطق بحرانی و امنیتی دانست. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از نظریه واقع‌گرایی ساختاری تهاجمی برای تغییر در موازنه و ژئوپلیتیک قدرت در پی پاسخ به این پرسش است که: «ژئوپلیتیک قدرت و امنیت منطقه‌ای در آسیای جنوب‌غربی بعد از ترور سردار سلیمانی، چه ویژگی‌هایی دارد و چه تغییراتی در معادله قدرت بازیگران به وجود ‌آورده است؟» فرضیه مقاله به این موضوع اشاره دارد که: «ترور سردار سلیمانی منجر به تشدید اقدامات محدود کننده و مقابله‌جویانه آمریکا علیه ایران و پیش زمینۀ ایجاد موازنه ضعف در محیط منطقه‌ای محسوب می‌شود».