ارزیابی انتقادی دیدگاه شحرور درباره گستره اطاعت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله

Abstract

محمد شحرور بر اساس این که برای پیامبر اسلام ^{صلی الله علیه و آله}، سه شأن کلیِ رجلیت، نبوت و رسالت برمی­شمارد، گستره الزام اطاعت ایشان را محدود می­نماید. این نوشتار، بر آن است تا با روشی تحلیلی- انتقادی دیدگاه­ شحرور را بررسی نماید، تا از این رهگذر، باب جدیدی برای دفاع از اعتقادات و تحکیم آن­ها باز کرده و پاسخ­های مناسبی برای نواندیشان قرآن­بسند فراهم آورد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که شحرور در مقام رجلیت، هیچ اعتباری برای اطاعت مردم از پیامبر در نظر نگرفته و ایشان را انسانی عادی می­داند. در شأن نبوت نیز پیامبر را به عنوان رهبر جامعه، قاضی و حاکم معرفی می­کند که حکم و داوری­اش تنها برای مردم زمان خویش و در همان منطقه تحت امرش بایسته است؛ امّا در مرتبه رسالت، حق اطاعت در همه زمان­ها و مکان­ها را تنها در محدوده امّ الکتاب و محکمات برای پیامبر قائل است. اگر چه سایر آیات را تفصیل ام­الکتاب و تاریخ­مند دانسته که باید به نحو عصری تفسیر شوند و مردم هر عصر، در این باب حق تشریع دارند. دیدگاه شحرور از نظر مبنایی، روشی و محتوایی دچار اشکال است. تفسیر به رأی، جعل اصطلاح بدون دلیل، پراکنده­گویی، عدم توجه به آیات مربوط به تبیین و تفسیر قرآن توسط پیامبر و در نتیجه اعتقاد به عدم حجیت سنت و حدیث پیامبر و ترویج دیدگاه اومانیستی از جمله ایرادهایی است که می­توان به دیدگاه و نظریه وی وارد کرد.