اشارت‌های نوگرایانۀ سلطان‌ولد در عرصۀ تأویل آیات قرآن با توجه به آثار عرفانی متقدم

Abstract

بهاءالدین سلطان‌ولد از مشایخ و اقطاب طریقۀ مولویه است. او با آفرینش آثاری به تقلید و پیروی از سبک و شیوۀ پدرش مولانا جلال‌الدین پرداخت و به تشریح افکار و جهان‌بینی او همت گماشت؛ سلطان‌ولد در آثار خود بسیار از گفتمان مولانا تأثیر پذیرفت؛ اما با سلوک عملی به تجربیات جدیدی نیز دست یافت؛ این امر موجب شد نظریه‌های بدیعی دربارة بعضی از مباحث الهیات، قرآن و حدیث و عرفان اسلامی بیان کند. تأمل در آثار سلطان‌ولد نشان می‌دهد او مانند دیگر بزرگان مکتب مولویه به تأویل گرایش بسیاری دارد؛ بسیاری از تأویل‌هایی که در آثار سلطان‌ولد دیده می‌شود، متأثر از مقالات شمس تبریزی و آثار پدرش مولاناست؛ البته او در این عرصه نوآوری‌هایی نیز دارد. نگارندگان در این مقاله که مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای است و با روش توصیفی - تحلیلی انجام می‌شود، اشارت‌های نوگرایانۀ سلطان‌ولد را در عرصۀ تأویل آیات قرآن با توجه به گفتار دیگر بزرگان صوفیه به‌ویژه مولانا و تفاسیر عرفانی متقدم بررسی و تحلیل می‌کنند؛ سپس به این پرسش پاسخ می‌دهند که سلطان‌ولد در عرصۀ تأویل آیات قرآن چه نوآوری‌هایی دارد و تا چه اندازۀ نگرش او با دیدگاه مشایخ گذشته متفاوت است. نتیجۀ این پژوهش آشکار می‌کند که سلطان‌ولد شعر اولیا را تفسیر و تشریح کلام الهی می‌داند و سخن خود را حاصل الهام حق می‌شمرد. او معتقد است اولیای واصل به تمام بطون قرآن مسلط‌اند؛ اما همۀ اسرار الهی در لفظ و عبارت نمی‌گنجد؛ علاوه‌بر این سلطان‌ولد در عرصۀ تشریح مقاصد آیات قرآن به ظاهر و باطن آنها توجه دارد.