نگاه طیفی به علوم: راه‌حلی برای مباحثه تجاری‌سازی تحقیقات علمی

Abstract

مباحثه تجاری سازی تحقیقات علمی مجموعه استدلال‌ها، نظریه‌ها و آرایی است که در موافقت یا مخالفت با این پدیده معاصر در مدیریت علم و فناوری ‏به نگارش درآمده است. مرور بر این مباحثه در ایران و سراسر دنیا نشان می‌دهد که اکثر قریب به‌اتفاق محققان فضای تحقیقات علمی را یکسان و همگن ‏فرض کرده‌اند؛ به نحوی که یک قاعده کلی را برای انواع تحقیقات جایز می‌دانند. در این مقاله نشان می‌دهیم پیش فرض ایشان صادق نیست. فضای ‏تحقیقات علمی ناهمگن است و می‌توان انواع تحقیقات را در طیفی از بنیادی تا کاربردی قرار داد. با حرکت بر روی این طیف، ویژگی‌های اقتصادی علم ‏مانند استثناپذیری، رقابت‌پذیری، عدم تعین و تقسیم‌پذیری تغییر می‌کنند. به کمک این دو ملاحظه، نگاه طیفی به علوم و تغییر ویژگی‌های اقتصادی، یک ‏پاسخ ممکن به مباحثه تجاری سازی تحیقات علمی را صورتبندی می‌کنیم. تحلیل‌های ما در مقاله نشان می دهند که دولت اگرچه لازم است تامین مالی ‏بخش هایی از تحقیقات علمی را به دست نامرئی بازار بسپرد، اما در طیف تحقیقات بنیادی لازم است دخالت کند و به جبران شکست بازار در این زمینه ‏بپردازد.‏