رابطه حق و تکلیف

Abstract

واژه «حق» به معنای «ثبوت« و «صدق» است و «تکلیف» به معنای دستور و خواستن است. اساسی ترین مبانی حق، مبنای خدا شناسی و مبنای هستی شناسی و مبنای انسان شناسی است. در باره رابطه حق و تکلیف بر اساس آنچه از کلمات صاحب نظران استفاده می‌شود دو دیدگاه وجود دارد یکی تلازم حق و تکلیف، دیگری وحدت ماهیت حق و تکلیف. اما به نظر می‌رسد بین حق و تکلیف یک نوع تلازم وجود دارد، از حق که منشأ تکلیف است می‌توان به تکلیف یا تکالیف‌ من علیه الحق پی‌برد. هم‌چنین از تکلیفی که متوجه کسی است، می‌توان به حقوق دیگری پی برد. البته این تلازم و عدم تفکیک‌ تکلیف از حق منوط به آن است که تکلیف کننده بر مبنای موازین عقلایی تکلیف کرده‌ باشد. تکالیف شرعی چنان‌چه عبادی باشد از حقوق معبود مطلق (خداوند) حکایت‌ می‌کند و اگر غیر عبادی باشد ممکن است از حقوق مردم ناشی شده باشد.