تأثیر تکانه‌های امنیت ملی قیمت نفت کشورهای اوپک بر اقتصاد ایران

Abstract

بحث پیرامون عوامل تعیین ‌کننده قیمت نفت سابقه دیرینه‌ای دارد، با این حال عمدتاً تمرکز پژوهشگران بررسی عوامل عرضه و تقاضای کل اقتصاد بوده و مطالعه عوامل سیاسی و امنیت ملی کشورهای صادرکننده قیمت نفت کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. مطالعات پیشین عوامل اصلی تعیین کننده قیمت نفت را به سه عامل عرضه نفت، تقاضای جهانی اقتصاد و تقاضای مختص بازار نفت نسبت دادند و کوشش‌های بسیاری پیرامون تعیین ماهیت تقاضای مختص بازار نفت و عوامل تعیین کننده آن صورت گرفته و نتیجتاً این تقاضا عمدتاً به تقاضای احتیاطی نفت نسبت داده شده است. همچنین برخی، تحریک تقاضای احتیاطی را به ریسک سیاسی کشورها نسبت داده‌اند. در این پژوهش، تغییرات امنیت ملی کشورهای اوپک به‌عنوان عامل اصلی تحریک تقاضای احتیاطی، در کنار دو عامل عرضه جهانی نفت و تقاضای جهانی برای کالاهای صنعتی در نظر گرفته شده است و به این منظور شاخصی برای کمی‌سازی ابعاد مختلف امنیت ملی گروه کشورهای مورد مطالعه ارائه شده است. علاوه بر این، آثار و پیامدهای تکانه‌های امنیت ملی کشورهای عضو اوپک از مجرای ایجاد تکانه‌های نفتی، بر اقتصاد ایران مطالعه شده است. این پژوهش حاوی توصیه‌های سیاستی مهمی در حوزه‌های سیاستی و ارزآوری است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که پس از تحولات بازارهای نفت در سال 2008، تکانه‌های امنیت ملی اوپک تا سه فصل موجب ایجاد تکانه‌های مثبت در قیمت‌های نفت می‌گردد و از این طریق می‌تواند دارای اثرات مثبت بر تولید ناخالص داخلی ایران ‌باشد و بنابراین در صورت تشخیص و اقدام به موقع، این تکانه‌ها می‌توانند فرصتی مناسب جهت افزایش درآمد ارزی کشور به دست دهند.