زمین‌شیمی و توزیع فلزات سنگین در رسوبات ساحلی و دریایی خلیج چابهار

Abstract

خلیج چابهار در جنوب شرق سواحل استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و به دلیل شکل اُمگایی و چرخش محدود آب در آن، از نظر زیست­محیطی اهمیت ویژه­ای دارد. در این تحقیق 12 نمونه سطحی و 6 مغزه رسوبات ساحلی و دریایی خلیج چابهار برای بررسی توزیع سطحی و عمقی فلزات سنگین برداشت شد. نتایج تجزیه شیمیایی نشان می­دهد که میانگین غلظت مس ppm 66/14، سرب ppm 44/14، روی ppm 86/46، نیکل ppm 89/51، کروم ppm 7/36، کبالت ppm 57/9، کادمیم ppm 19/0، وانادیم ppm 8/23، آرسنیک ppm 51/9، منگنز ppm 2/497، آهن %2 و منیزیم %35/1 می­باشد. نتایج ضریب غنی­شدگی، شاخص زمین­انباشت و ضریب آلودگی نشان دهنده آلودگی عناصر نیکل، کروم، آهن، روی و مس در رسوبات منطقه است. بیشترین غنی­شدگی عنصر سرب نیز در اسکله هفت تیر چابهار مشاهده می­شود. آلوده­ترین مناطق خلیج چابهار، اسکله هفت تیر چابهار، اسکله شهید بهشتی، اسکله شهید کلانتری و اسکله کنارک می­باشد. نتایج ضریب همبستگی و تحلیل خوشه­ای نشان می­دهد که عناصر نیکل، کروم، کبالت، وانادیم، آهن، منیزیم و آلومینیم منشا زمین­زاد، و عناصر سرب، روی و مس منشا انسان­زاد دارد. در مغزه اسکله هفت تیر چابهار، روند کاهشی غلظت عنصر مس نسبت به عمق می­تواند نشان دهنده نقش فعالیت انسانی در توزیع این عنصر در رسوبات باشد. با بررسی مغزه رسوبات جنگل­ کُرنا مشخص شد که این منطقه تحت تاثیر آلودگی عنصر روی قرار گرفته است. شباهت روند تغییرات عناصر نیکل، کروم، کبالت، وانادیم، آهن، منیزیم و آلومینیم مغزه­های مختلف می­تواند نشان دهنده منشا زمین­زاد این عناصر باشد. مهم­ترین منابع آلودگی انسان­زاد در منطقه، تعمیر و نگهداری قایق­ها و لنج­ها است که به دلیل ریختن روغن موتور، سوخت و رنگ در خلیج، باعث آلودگی رسوبات خلیج به عناصر سرب، روی و مس شده است. در فصل تابستان نیز به دلیل حاکمیت سامانه باران­های موسمی تابستانی، وزش باد در جهت جنوب غرب - شمال شرق، و امواج پرقدرت، خط ساحلی فرسایش یافته و رسوبات بستر دریا به سمت ساحل منتقل، و باعث آلودگی زمین­زاد عناصر نیکل، کروم و آهن در رسوبات می­شود. <br /><em> </em>