بررسی اثر تنظیم کننده‌های رشد و انواع ریزنمونه بر پینه‌زایی و باززایی گونه کُنار Ziziphus spina christti (L.) Willd

Abstract

کُنار یک گونه چوبی دارویی مهم با خواص درمانی فراوان می­باشد که در طب سنتی ایران جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد. امروزه استفاده از زیست‌فنآوری در اصلاح و تکثیر گونه کُنار مرسوم شده و لازم است تا مراحل ریخت‌زایی با استفاده از ریزنمونه و ترکیبات هورمونی بهینه، بهبود داده شود. این مطالعه جهت بررسی عکس‌العمل ریزنمونه­های گره، ریشه، برگ و تأثیر ترکیبات مختلف هورمونی بر روی آنها از نظر پینه­زایی و باززایی گونه کُنار در سال 1391 در آزمایشگاه بیوتکنولوژی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام گرفت. برای پینه­زایی، سه ریزنمونه از گیاه سترون روی محیط­کشت MS حاوی هورمون­های BAP,NAA، TDZ و 2,4-D (5/0، 0/1 و 0/2 میلی‌گرم در لیتر) کشت شدند. سپس پینه‌های تولید شده در محیط MS حاوی هورمون­های BAP، TDZ و Kin (0/1، 0/3 و 0/5 میلی‌گرم در لیتر) قرار داده و برای ریشه­دار کردن گیاهچه­ها از محیط 1/2MS با هورمون­های IBA و NAA (5/0، 1 و 2 میلی‌گرم در لیتر) استفاده شد. آزمایشات به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 4 تکرار انجام شدند. نتایج نشان داد که مقدار پینه­زایی برای ریزنمونه­ برگ نسبت به دو ریزنمونه­ دیگر، در محیط‌کشت حاوی 2,4-D با غلظت 5/0 میلی­گرم در لیتر (0±10) از همه بیشتر می­باشد. در صورتی‌که میزان باززایی پینه با منشاء گره تحت تأثیر تیمارهای 0/5 میلی­گرم در لیتر Kin (03/1± 84/8) و 0/1 میلی­گرم در لیتر TDZ ( 95/8± 08/1) نسبت به دو نوع پینه حاصل از ریزنمونه برگ و ریشه از همه بیشتر بود (95 درصد). مقدار ریشه­زایی توسط هورمون IBA (6/90 درصد) در همه غلظت‌ها نسبت به هورمون NAA (58 درصد) بیشتر است. با توجه به نتایج ذکر شده کنار نسبت به کشت درون‌شیشه‌ای و ریزافزایی واکنش خوبی نشان می­دهد. از این نتایج می­توان برای اهداف مختلف از جمله تکثیر و تولید ماده مؤثره بیشتر در شرایط کشت درون‌شیشه­ای استفاده نمود.