غبن طرفینی

Abstract

غبن در لغت به‌معنای خدعه و مفهوم حقوقی آن در عقد،زیانی است که بر اثر وقوع معامله به سبب تفاوت‌ در ارزش دو عوض به یکی از طرفین متوجه می‌شود. پس،جوهر غبن را باید در عدم تعادل بین عوضین در زمان معامله دانست.از جمله مبانی این خیار،قاعدهء «لا ضرر»و آیهء شریفهء«لا تأکلوا اموالکم بینکن الا ان تکون تجاره عن تراض منهم»و حدیث مربوط به‌ «تلقی رکبان»است که به هریک از طرفین عقد که از آن متضرر شوند،اختیار فسخ معامله را می‌دهد. نوشته‌های حقوقی موجود به پیروی از قانون مدنی،در یک معاملهء واحد،تنها یکی از دو طرف را مغبون‌ می‌شمارند و اشاره‌ای به امکان وجود غبن دو جانبه در یک معامله نکرده‌اند.لیکن در فقه،بر مبنای کلام‌ مشهور صاحب شرح لمعه:«و المغبون اما البایع او المشتری او هما»،این فرض بین فقها مطرح شده و صور گوناگون آن مورد بحث قرار گرفته است.مقالهء حاضر،ء این مباحث و نتیجهء طرح فرضهای مختلف‌ غبن دو جانبه است.