بررسی وجه فعل در زبان فارسی برپایة نظریة فضاهای ذهنی

Abstract

مقالۀ حاضر به بررسی وجه فعل در زبان فارسی اختصاص دارد. در منابع دستور سنتی، فعل را حداقل شامل سه و حداکثر شش وجه دانسته‌اند. همۀ این منابع سه وجه اخباری، التزامی و امری را پذیرفته و برخی، وجوه دیگری مانند مصدری، شرطی، وصفی و دعایی را نیز ذکر کرده‌اند؛ اما در این منابع ذکر نشده‌است که این دسته‌بندی برپایۀ چه اصلی صورت گرفته و ملاک انتخاب وجه فعل در جملات مختلف چیست. در این مقاله دسته‌بندی جدیدی از وجوه فعل در زبان فارسی ارائه می‌گردد. این دسته‌بندی براساس معنای مرکزی «احتمال وقوع» صورت گرفته و برمبنای آن، کاربردهای مختلف وجوه فعل در جملات ساده و مرکب توجیه می‌شود. این وجه‌ها براساس نظریۀ فضاهای ذهنی بررسی می‌شود و قاعده‌مندی‌های کاربرد وجوه مختلف فعل به دست می‌آید.