طبقه‌بندی ساختاری گونه‌های شعر کوتاه معاصر

Abstract

کوتاه‌سرایی از جریان‌های مهم ادبی دنیای معاصر است. این جریان در غرب، تحت تأثیر هایکوی ژاپنی و جنبش کمینه‌گرایی شکل گرفت و به عنوان ژانر ادبی هایکوسرایی شهرت یافت، اما در شعر فارسی با پیشینه‌ای کهن و متفاوت، محدود به یک ساختار و گونه نیست و گونه‌های فراوانی را در بر می‌گیرد. در ادبیات ما پیشینه مکتوب و موجود کوتاه‌سرایی به گاهان می‌رسد، که هر بند آن‌ برای خود ساختاری کامل و مستقل دارد. از مانویان و دورۀ ساسانیان و سده‌های نخستین هجری نیز شواهدی از کوتاه‌سرایی باقی مانده‌است. به سبب همین پیشینه و گستردگی کوتاه‌سرایی، در توصیف و تعریف و طبقه‌بندی گونه‌های آن سازگاری دیده نمی­شود. در این پژوهش دیدگاه‌های گوناگون دربارۀ شعر کوتاه بررسی می­شود. سپس با توجه به ویژگی‌ها و پیشینه، این طبقه‌بندی برای گونه‌های مختلف کوتاه‌سرایی پیشنهاد می­شود: گروه نخست: گونه‌هایی با برخورداری از پیشینۀ سنتی چون: مفرد، دوبیتی، رباعی و قطعۀ کوتاه. گروه دوم: گونه­های نو و بدون­پیشینه چون؛ نوخسروانی و سه‌گانی. گروه سوم: فرم‌های آزاد چون: طرح، فرانو.