رستم، شخصیتی اسطوره‌ای یا حماسی؟

Abstract

دربارۀ جهان­پهلوان شاهنامه، رستم، پژوهش­های بسیاری انجام گرفته‌است. برخی او را شخصیتی تاریخی، و گروهی شخصیتی اسطوره­ای به حساب آورده‌اند. پژوهشگران دیگری خاستگاه راستین رستم را حماسه می­دانند. بهمن سرکاراتی در جستاری با نام «رستم یک شخصیت تاریخی یا اسطوره­ای؟» پس از آوردن دیدگاه کسانی که تهمتن را شخصیتی تاریخی یا اسطوره‌ای تصور کرده و او را با گندفر و گرشاسپ یکی می­پندارند، انگارۀ هر دو گروه را ناپذیرفتنی می­داند و چنین نتیجه می­گیرد که رستم نه شخصیتی تاریخی است، و نه اسطوره‌ای، بلکه خاستگاهی حماسی دارد. نگارنده در این جستار می­کوشد به دو روش یا دلیل، احتمال اسطوره­ای بودن رستم را نشان دهد: نخست براساس شواهد و اسناد گوناگون، به نقد و تحلیل دیدگاه سرکاراتی و نارسایی دیدگاه او دربارۀ بی­پیوندی رستم با گرشاسپ می‌پردازد، سپس با آوردن انگارۀ پیوند ایندرا و رستم، آن را به‌عنوان دلیل دیگری برای اسطوره­ای بودن تهمتن مطرح می­کند.