آنیمیسم و پیوند آن با ناتورالیسم در آثار صادق چوبک

Abstract

زندگی بخشیدن به اشیاء، پدیده‌های طبیعت، و مفاهیم انتزاعی را آنیمیسم می‌گویند که از طریق اعطای ویژگی‌های فیزیکی یا روان‌شناختی حاصل می‌شود. بارزترین گونۀ آنیمیسم، انساندیسی است؛ اما مانندگی به حیوان یا گیاه و یا ساختن شکلواره‌های ترکیبی نیز بخش عمده‌ای از آنیمیسم را به خود اختصاص می‌دهند. صادق چوبک (1295- 1377ش) از نویسندگان معاصر ادبیات فارسی است که به این مقوله توجّه شایانی نشان داده‌است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که آنیمیسم‌ در آثار این نویسنده، از حد آرایه‌ای ادبی فراتر رفته، زیرساخت‌های ناتورالیستی اندیشۀ مؤلف را بازگو می‌کنند. جبرگرایی، بی‌پرده‌گی‌های اخلاقی، مذهب‌ستیزی، بدبینی و سیاه‌اندیشی و عینت‌گرایی، ازجمله مؤلفه‌های ناتورالیسم هستند که چوبک آنها را با پیوندی ظریف با آنیمیسم، به تصویر می‌کشد. او در این مرحله متوقف نمی‌شود و با عدول از برخی از این اصول، نثری مخیّل و شاعرانه پدید می‌آورد.