قصه‌های عامیانه و انواع ادبی (با تکیه بر فیروزشاه ‌نامۀ بیغمی)

Abstract

فیروزشاه‌نامه، قصه‌ای است با حال و هوای ایران باستان که از قرن نهم قمری باقی مانده‌است. بن‌مایۀ این قصه عشق است و این عشق حوادث حماسی داستان را ایجاد می‌کند. ویژگی‌های عیّاری و قصه‌های پریان نیز طرح قصه را گسترش می‌دهد. اغلب محققان سعی کرده‌اند این قصه‌ها را در چارچوب انواع ادبی ارسطویی ببینند و آنها را ذیل یکی از انواع ادبی قرار دهند. در این مقاله، قصۀ فیروزشاه نامه، نخست از دیدگاه انواع ادبی و سپس از منظر بوطیقای داستان‌پردازی کهن فارسی نقد و بررسی می‌شود. با توجه به این دیدگاه‌ها، قصه‌های عامیانۀ ایرانی یک نوع مستقل ادبی است که از یک سنتِ کهنِ داستان‌پردازی مایه می‌گیرد. در این سنت ادبی، راوی، همواره وجه‌ها و مقوله‌های ادبی گوناگونی را در روایت به کار می‌برد.