درآمدی بر نظریة گونه‌های ادبی

Abstract

در این مقاله، موضوعات اصلی و جستار‌مایه‌های نظریۀ «گونه‌های سخن» و «گونه‌های ادبی» بررسی و تحلیل می‌شوند. این گزاره‌ها عبارت‌اند از: 1- گونه الگوی کنشِ گفتاریِ مکرر است که باعث تولید گفتار در موقعیت‌های مشابه می‌شود و گونه‌ها صرفاً ساختارهایی برای رده‌بندی متون نیستند؛ 2- هر نوع گفتاری وابسته به گونه یا گونه‌های ویژه‌ای است و یک فرد خود به‌تنهایی نمی‌تواند گونه‌ای بیافریند که سابقه‌ و پیشینه‌ای نداشته باشد؛ 3- نویسندگان و شاعران بدون مدد جستن از گونه‌های ادبی قادر به خلق اثر نمی‌شوند، اما به مدد نیروی خلاقۀ خود می‌توانند در قوانین و قواعدِ گونه‌های ادبی دخل‌وتصرف کنند؛ 4- در نظریۀ انواعِ ادبیِ معاصر بر نقش پویا و دگرگون‌پذیرِ گونه‌های ادبی تأکید می‌شود و آنها را به‌عنوان الگوهایی ثابت و پایدار لحاظ نمی‌کنند؛ بنابراین تطوّر گونه‌ای ادبی ممکن است منجر به مرگ آن شود؛ 5- یک متن یا سخن خاص ممکن است مرتبط با چند یا چندین «گونه» باشد؛ هیچ گونه‌ای منفرد و مجزا نیست؛ 6- گونه‌های سخن و گونه‌های ادبی صرفاً برای طبقه‌بندی نیستند، بلکه نقشی تأویلی هم بر عهده دارند و به‌عنوان عاملی ارتباطی بین گوینده و مخاطب عمل می‌کنند.