روایت شناسی داستان بوم و زاغ در کلیله و دمنه

Abstract

روایت‌‌شناسی یکی از حوزه‌های مطالعاتی است که به دنبال بررسی نظام حاکم بر روایتها و کشف و دریافت مناسبات و پیوندهای درونیِ اجزای سازندۀ روایت است. ساختارگرایانی نظیر گرماس، تودوروف، ژنت و برمون در مطالعۀ روایت بیشتر به کشف الگوها و بن‌مایههای زنجیرهای داستانها توجه کرده‌اند. گرماس کار خود را براساس زبان‌شناسی سوسور و یاکوبسن آغاز کرد و تحت تأثیر تفکر آنها، هستۀ پدید آمدن قصه‌ها را در تقابل کنشگرها ‌دانست. او به نقش تقابل‌های دوگانه در داستان و روایت توجه زیادی داشت و این تقابل‌ها به‌گونۀ زیر در الگوی او دیده می‌شود: فاعل و هدف/ فرستنده، و یاریگر و رقیب/ گیرنده. قصه‌ها با توجه به وجود و عدم یکی از شش کنشگر مورد نظر گرماس، قابل دسته‌بندی‌اند. یکی دیگر از مباحث روایت‌شناسی گرماس، توجه به زنجیره‌های روایی (پیرفت) است که به نظر او در سه قسم قابل بررسی است: اجرایی، پیمانی و انفصالی. در این مقاله به روایت‌شناسی داستان بوم و زاغِ کلیله‌و‌دمنه از منظر گرماس پرداخته شده‌است.