نقد روایت‌شناسانۀ مجموعۀ «ساعت پنج برای مردن دیر است» بر اساس نظریۀ ژرار ژنت

Abstract

این پژوهش به تحلیل ساختاری داستان‌های کوتاه امیرحسن چهل‌تن با تأکید بر نظریۀ ژرار ژنت، نظریه‌پرداز فرانسوی می‌پردازد. ژنت با کتاب گفتمان روایی خود، نقش بسزایی در شناخت روایت داشت. تلاش او در زمینۀ تعریف داستان و بررسی انتقادی پیرامون مقولۀ نظرگاه، نقطۀ آغازین بررسی‌های بعدی در زمینۀ بوطیقای داستان بود. او متأثر از شکل‌گرایان روس، قصه را یکی از جنبه‌های روایت می‌دانست و آن را ترتیب واقعی روایت ارزیابی می‌کرد؛ در نتیجه توانست از تمامی روابطی که ممکن است بین توالی زمانی رخدادها و ترتیب روایت پیش ‌آید تحلیلی دقیق ارائه دهد. نتیجۀ بررسی ساختاری آثار امیرحسن چهل‌تن نشان می‌دهد زمان به عنوان یکی از عناصر اصلی روایت، بیشتر مورد توجه نویسنده قرار می‌گیرد، به گونه‌ای که به کمک آن و بر اساس تغییراتی که در نظم خطی آن ایجاد می‌کند، پیرنگ و شکل مطلوب و پیچیدۀ داستانی خود را بنا می‌سازد. نویسنده با در نظر داشتن قوانینی مانند رعایت اصل معناداری و علیت کنش‌ها، در ترتیب نقل وقایع و کنش‌های داستان دست به گزینش و انتخاب می‌زند و به ‌این صورت زمان‌مندی خاص جهان داستانش را ایجاد می‌کند.