نظام جنس دستوری در گویش جوشقانی

Abstract

در این پژوهش نظام جنسیت دستوری در گویش جوشقانی، یکی از گویش­های مرکزی ایران، بررسی شده­است. ابتدا، ضمن تعریف جنسیت دستوری به بیان پیشینه و مبانی نظری پژوهش پرداخته شده است. داده­های این پژوهش از گویش­وران بومی و از گفتار افراد بی­سواد و یا کم­سواد ضبط شده و پس از طبقه­بندی آنها بر اساس رویکر رده­شناختی کوربت(1991 و 2007) تحلیل شده‌اند. جنسیت دستوری در این گویش شامل یک تمایز دوگانۀ مذکّر و مؤنث در تمامی اسم­ها می­باشد که با اضافه­کردن وند –æ در اسم مذکّر و –e در اسم مؤنث ظاهر می­شود. تظاهر ساختواژی جنسیت تنها در سوم شخص مفرد صورت می­گیرد و در دیگر اشخاص جنسیت ظاهر نمی شود. جنسیت در این گویش به جانداران اختصاص ندارد و اسامی بی‌جان و اشیاء نیز نشانۀ جنسیت دارند.در این پژوهش هم­چنین به معیارهای تعیین جنسیت برای غیرجانداران پرداخته شده است. برخی از معیارها مانند اندازۀ اشیاء، همراهی مفهومی، جنسیت افسانه­ای و نیز معیارهای آوایی در تعیین جنسیت در این گویش نقش دارند. در رده­بندی زبان­ها از لحاظ جنسیت، این گویش در زمرۀ زبان­هایی قرار می­گیرد که از دو نوع جنسیت مذکّر و مؤنث برخوردارند که تنها در اسم مفرد ظهور پیدا می­کند و در صورت­های جمع، اسم از نشانۀ جنسیت برخوردار نیست. در این گویش جنسیت خنثی وجود ندارد. بنابراین، این گویش دارای نظام­ همگرا در جنسیت دستوری است. این مقاله به بررسی جهانی‌های گرینبرگ در مورد جنسیت نیز می‌پردازد و نشان می‌دهد که همۀ جهانی‌های تلویحی گرینبرگ در مورد جنسیت در این گویش صادق است.