بهینه ‏سازی سیاست‌های زیست ‏محیطی بخش زراعت کشاورزی ایران مبتنی بر رهیافت بهینه ‏سازی چندهدفه دوسطحی

Abstract

در طول سه دهه اخیر، با توجه به رشد جمعیت، رشد اقتصادی و مصرف انرژی، خطرات و آسیب‌های ­زیست‌محیطی بیشتر نمایان شده است. ایران کشوری رو به رشد است و یکی از مصادیق الگوی رشد با فشار بر منابع طبیعی محسوب می­ شود؛ از این‏رو، بررسی اثرات زیست ‏محیطی مصرف منابع طبیعی و توسعه در ایران بسیار حائز اهمیت است. هدف پژوهش حاضر بهینه ­یابی سیاست­های کشاورزی با محوریت حفظ محیط زیست و بهبود بهره ­وری اقتصادی از طریق ساخت یک مدل بهینه ‏سازی چندهدفه دوسطحی و ارزیابی مجموعه جواب‏های بهینة به‏ دست آمده از دو نوع ابزار سیاستی «افزایش قیمت نهاده آب» و «برقراری مالیات بر کود مصرفی» بود. پژوهش به‏ صورت مطالعه موردی در بخش زراعت کشاورزی دشت خمین و طی سال زراعی 95-1394 صورت گرفت. مجموعه جواب‏های بهینه پارتو به دست آمده از ارزیابی سیاست افزایش قیمت نهاده آب و برقراری مالیات بر کود شیمیایی نشان ‏داد که در الگوهای کشت شامل محصولات لوبیا و پیاز، بهره‏ وری بالاتر و مصرف کود کمتر از سایر الگوهای کشت بهینه است؛ همچنین، تغییر الگوی کشت به محصولات پیشنهادی افزایش بهره‏ وری مصرف آب به میزان 162 درصد و کاهش 29 درصدی میانگین کود مصرفی و نیز کاهش 33 درصدی فرسایش خاک را موجب می­ شود. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، شایسته است با انتخاب ابزار سیاستی افزایش قیمت نهاده آب، از محصولات لوبیا و پیاز در ترکیب الگوی کشت کشاورزان بهره گرفته شود.