کاربرد روش نامتقارن نش در تعیین میزان برداشت بهینه از سفره‏ های آب زیرزمینی دشت جیرفت

Abstract

برنامه‏ریزی برای تولید، جلوگیری از تخلیه زیان‏آور سفره‏های آب زیرزمینی و تعادل‏بخشی بدین منابع طبیعی مستلزم توازن در منابع آب و بهینه‏سازی فعالیت‏های زراعی است. برداشت بیش از حد از سفره آب زیرزمینی دشت جیرفت منجر به افت سطح ایستابی آبخوان شده و در صورت تداوم روند فعلی، اقتصاد مبتنی بر کشاورزی منطقه با تهدید جدی مواجه می‏شود. از این‏رو، هدف مطالعة حاضر تعیین میزان برداشت بهینه از منابع آب زیرزمینی دشت جیرفت با در نظر گرفتن همزمان اهداف اقتصادی و زیست‏محیطی بود. بدین منظور، نخست، محاسبة دو هدف متعارض حداکثرسازی سود کشاورزان و کاهش مخاطرات زیست‏محیطی متناظر با چهارده سناریوی برداشت از منابع آب زیرزمینی در یک مدل برنامه‏ریزی ریاضی مثبت (اثباتی) (PMP) و با استفاده از نرم افزار GAMS صورت گرفت. سپس، با بهره‏گیری از نظریة بازی‏ها (راه حل نامتقارن نش)، میزان برداشت بهینه از منابع آب زیرزمینی دشت جیرفت و الگوی کشت متناسب با آن تعیین شد. براساس نتایج مطالعه، هرچه میزان اهمیت اهداف زیست‏محیطی بیشتر می‏شود، مقدار برداشت از منابع آب کاهش می‏یابد و در صورت قائل شدن به وزن یکسان برای اهداف اقتصادی و زیست‏محیطی، میانگین برداشت بهینه از منابع آب زیرزمینی در سال زراعی 1395-1394، 773 میلیون مترمکعب می‏شود؛ همچنین، در الگوی کشت متناسب با برداشت بهینه آب، میزان برداشت آب 8/9 درصد، سطح زیر کشت موجود 9/14 درصد و درآمد خالص کشاورزان 9/5 درصد در سال کاهش می‏یابد. در نتیجه، پیشنهاد مطالعة حاضر اصلاح الگوی کشت موجود و کاهش حجم برداشت آب از منابع آب زیرزمینی دشت جیرفت با رعایت ملاحظات زیست‏محیطی و منافع بلندمدت جامعه است.