تحلیل آثار منطقه‌ای آزادسازی بازار گندم در ایران

Abstract

سیاست‌گذار به پیامدهای تغییر سیاست در بازار گندم بر امنیت غذایی و معیشتی جامعه حساس است. بازار گندم تحت تأثیر سیاست خرید تضمینی، سیاست غذای ارزان (یارانه مصرف‌کننده) و موانع غیرتعرفه‌ای (واردات دولتی) است. ایرادهای سیاست خرید تضمینی (ناکارایی تخصیص منابع، انحراف بازار و افزایش ضایعات ) به طور عام و فشار هزینه اجرای آن به طور خاص تمایل به تغییر سیاست‌های اجرایی در بازار گندم را افزایش داده است. در این مطالعه، آثار تغییر سیاست‌ها در بازار گندم برای 4 راه‌گزین منتخب بررسی و تحلیل شده است. پژوهش با الگوی برنامه‌ریزی ریاضی مثبت منطقه‌ای و داده‌های سال زراعی 93-1392 برای 8 پهنه زراعی – اکولوژیک انجام شده است. یافته‌های مطالعه نشان دهنده اهمیت سیاست تجاری مکمل برای بازار گندم است. اجرای راه‌گزین حذف یارانه مصرف‌کننده و آزادسازی تجاری در حضور سیاست خرید تضمینی آثار منفی کمتری ایجاد می‌کند، اما احتمال فروش گندم وارداتی به دولت را افزایش می‌دهد. حذف سیاست خرید تضمینی بدون آزادسازی تجاری، زیان رفاهی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده ایجاد می‌کند. آزادسازی کامل بازار گندم و پرداخت مستقیم به هر دو گروه باعث کاهش هزینه دولت، مقدار مصرف و ضایعات گندم می‌شود، اما برای جلوگیری از کاهش زیاد قیمت‌های داخلی و افزایش هزینه بودجه‌ای دولت باید با سطح مشخصی از حمایت تجاری اجرایی شود.