مدل سازی هیدرو- اقتصادی در تحلیل استراتژی‌های مدیریت منابع آب در دشت نیشابور

Abstract

مدیریت پیچیده منابع آب نیازمند به‌کارگیری دیدگاه های مختلف فنی، اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی است که در آن نیاز تمامی بهره برداران آب مدنظر قرار گیرد. هدف اصلی این مطالعه معرفی مدل هیدرو- اقتصادی و مدلسازی آن در یکی از دشت‌های کشور در راستای تحلیل سیاست‌های مدیریت منابع آب است. به این منظور، از آمار و اطلاعات اقلیمی و هواشناسی دشت نیشابور و همچنین مصاحبه حضوری و تکمیل پرسش‌نامه از کشاورزان استفاده شد. مدلسازی هیدرو- اقتصادی از دو بخش اصلی هیدرولوژیکی و اقتصادی تشکیل شده است. در بخش هیدرولوژیکی از مدل ویپ WEAP و در بخش اقتصادی از برنامه‌ریزی مثبت منطقه‌ای (فضایی) استفاده شد. استراتژی‌های به‌کاررفته در این مطالعه شامل سه سناریوی اصلی کاهش دسترسی به منابع آب در بخش کشاورزی (کاهش 20، 30 و 40 درصدی) بود که تأثیر آن ابتدا بر الگوی کشت و در ادامه تغییرات الگوی کشت بر منابع و مصرف آب بررسی شد. نتایج در بخش اقتصادی مدل هیدرو- اقتصادی نشان داد که بیشترین تأثیرپذیری از اجرای سناریوهای مختلف سیاستی مربوط به منطقه اول است به‌گونه‌ای که سطح کشت آن در سناریوی اول 4/13 درصد، دوم 59/20 درصد و سوم 11/29 درصد کاهش یافته است. در بخش هیدرولوژیکی مدل هیدرو- اقتصادی، تغییر الگوی کشت بر مصرف منابع آب بر اساس سناریوهای مختلف و با استفاده از مدل ویپ شبیه‌سازی شد. نتایج نشان داد که بیشترین تأثیر بر کاهش مصرف آب مربوط به سناریوی سوم بوده که علت اصلی آن نیز مربوط به تغییر و کاهش سطح زیر کشت محصولات مختلف است. همچنین اجرای سناریوهای مختلف بر تخصیص آب بین بخش‌های اصلی متقاضی آب تأثیرگذار بوده و باعث شده که میزان عدم تأمین در بین سال‌های 2013-2035 در سه بخش کشاورزی، صنعت و شرب کاهش یابد.

طبقه‌بندی JEL: Q25، R14، D78