ارزیابی تأثیر شوک‌های ساختاری بر بی‌ثباتی تولید در اقتصاد ایران

Abstract

در سه دهه اخیر جهان شاهد کاهش بی‌ثباتی اقتصادی و به‌ویژه بی‌ثباتی تولید ناخالص داخلی است که به‌نام تعدیل بزرگ شناخته می‌شود. در مورد علت این پدیده اتفاق‌نظر وجود ندارد و سه فرضیه شانس خوب، سیاست خوب و تغییرات ساختاری در مطالعات نظری و تجربی به‌عنوان علت آن بیان‌شده است. هدف این پژوهش ارزیابی این سه فرضیه فوق؛ به شکل رابطه بین بی‌ثباتی GDP حقیقی، شاخص سیاست پولی، شاخص آزادسازی مالی، نرخ ارز بازار آزاد، درآمدهای نفتی، وقوع انقلاب، جنگ و تحریم‌ها با استفاده از یک مدل خودرگرسیونی برداری ساختاری SVAR با اعمال محدودیت‌های بلانچارد – کو (B-Q)، در دوره ۱۳۹۶-۱۳۳۸برای اقتصاد ایران است. بر اساس نتایج مدل SVAR، بیشترین تکانه بی‌ثباتی تولید حقیقی ۹۷۱/۰ ناشی از تکانه شاخص سیاست پولی و کمترین تأثیر ۱/۰ ناشی از تکانه آزادسازی مالی است. در بین تمام عوامل، بیشترین تأثیر ناشی از تکانه انقلاب و جنگ ۹۷۸/۰ بر بی‌ثباتی تولید است. کمترین تأثیر نیز متعلق به تکانه درآمدهای نفتی بر تکانه‌های شاخص سیاست پولی با ضریب ۰۰۲/۰ است. از این‌رو، هر سه دسته از متغیرهای توضیح‌دهنده علل بی‌ثباتی در ایران حاکمیت دارند، اما اثر سیاست پولی در بی‌ثباتی تولید ۹۷۱/0 بیشتر از دو عامل شانس خوب شامل نوسان درآمدهای نفتی ۸۳۱/0 و نرخ ارز ۵۸۷/0 و تغییرات ساختاری شامل جریان ورودی سرمایه به تولید، ۰۰۲/0 است. به‌منظور کاهش بی‌ثباتی تولید پیشنهاد می‌گردد سیاست پولی قاعده‌مند توسط بانک مرکزی اجرا گرد. به‌جای تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی که کمترین تأثیر را بر بی‌ثباتی تولید دارد، درآمدهای نفتی در راستای افزایش تولید ملی سرمایه‌گذاری گردد. همچنین سیاست ارزی شفاف و بلندمدت به‌منظور کاهش اثرات بی‌ثباتی نرخ ارز بر تولید ملی اجرا گردد.