بررسی اثرگذاری گرمایش فراگیر بر تغییرات زمانی و مکانی پوشش برف و ماندگاری آن در گستره‌ی دامنه شمالی البرز مرکزی

Abstract

گرمایش جهانی می‌تواند بر حوضه‌های آبریز برفگیر و پراکنش زمانی و مکانی برف، و در نتیجه نیازهای آبی پایین‌دستِ حوضه اثرگذار باشد. ازاین‌رو، هدف این پژوهش بررسی تغییرات مکانی-زمانی پوشش و ماندگاری برف در دامنه شمالی البرز مرکزی می‌باشد. از داده‌های سنجنده MODIS و نمایه NDSI، برای برآورد پهنه پوشش برف در بازه سال‌های 2000 تا 2018 استفاده شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد که روندی معنی‌دار و افزایشی در دمای ماه‌های می و ژوئن وجود دارد. از سویی دیگر گرچه روندی در پهنه پوشش برف دیده نشد، ولی تخمین‌گر شیب سن نشان داد که پهنه پوشش برف در ماه ژانویه نزدیک به 220 کیلومتر در سال افت کرده است، که این افت با افزایش میانگین دمای این ماه همبستگی منفی معنی‌داری داشت (77/0-=r). در حالی که در ماه مارس سالانه نزدیک به 60 کیلومتر بر پهنه پوشش برف افزوده شده است. همبستگی مثبت و معنی‌داری (81/0=r) بین پهنه پوشش برف و ارتفاع برف، و همبستگی‌های منفی معنی‌داری (80/0- تا60/0- =r) میان پهنه سالانه پوشش برف و میانگین دمای سالانه هوا دیده شد. این یافته‌ها نشانگر اثر تغییرات زمانی و مکانی دما بر گستره و ماندگاری برف می‌باشند. با کاهش بلندی حوضه از غرب در هراز، با میانگین ارتفاعی 2059 متر، به‌سوی شرق در حوضه تجن، با میانگین ارتفاعی 7/980 متر، از پهنه پوشش برف و ماندگاری آن کاسته می‌شود. از یافته‌های این پژوهش نتیجه‌گیری می‌شود که تغییرات دما در این گستره هم‌روندِ گرمایش فراگیر است، در حالی که این گرمایش بر پراش (واریانس) پهنه پوشش برف اثر گذاشته است.